sneltram van Centraal naar Sloterdijk, het Olympisch Stadion, Station Zuid naar het Amstelstation en van  Station Zuid naar Amstelveen. Maar die verbindingen zijn er gekomen en zij werken naar tevredenheid.
De overheid kan het dus wel, zolang zij zich concentreert op de dingen waar zij goed in is en afblijft van de terreinen waar zij bewezen zwakke plekken heeft. De belangrijkste voorwaarde van slagen blijkt steeds weer te zijn dat er geen of  weinig prestige en publiciteit verbonden moet zijn aan projecten wil de  overheid er mee kunnen slagen. Zodra er prestige in het spel is gaat de  politiek er zich mee bemoeien en dan krijgen politieke overwegingen prioriteit  boven de eisen van de praktijk.
Een van de gebreken in dit soort projecten is dat transparantie steeds blijkt te ontbreken, zowel in de budgettering als in de risicoanalyses. Dat is een reactie op het kritisch volgen door de publiciteit. De overheid reageert er niet alleen op, zij anticipeert en niet altijd op een verstandige manier. Men is bang dat als de kosten en risico’s in een te vroeg stadium aan het daglicht treden het hele plan niet van de grond zal komen. Dat gevaar  is er natuurlijk ook wel, maar het middel is altijd erger dan de kwaal. Door  zich niet open te stellen voor kritiek van buiten wordt ook de kritiek van  binnen afgesneden. En door gebrek aan kritiek worden er te veel onnodige fouten  gemaakt.
E
en structureel probleem waar overheden mee zitten  is dat er zelden een eenhoofdige leiding is bij projecten en veel te veel  wisselingen in de bestuurshiërarchie. Het overzicht over een project is dan over te veel mensen verdeeld en dus de facto afwezig als er besluiten moeten worden genomen. Politieke en zakelijke belangen lopen in de besluitvorming te vaak door elkaar. Men komt in de politiek liever niet aan de troetelkinderen van een ander en besluiten met  mogelijk negatieve gevolgen worden graag doorgeschoven tot na de volgende verkiezingen. Dan is er weer een nieuwe wethouder die met het probleem  wordt opgezadeld en die weer andere belangen heeft dan zijn voorganger en die zich  niet zonder meer aan diens standpunten gebonden voelt.
Er zijn dus veel en begrijpelijke redenen waarom het soort veeljarige projecten  als de Zuidas niet door de overheid moeten worden geïnitieerd, maar  hoogstens gestimuleerd.
Oud-minister Zalm zag de bui hangen en heeft vastgelegd dat het Rijk nooit meer dan een vast bedrag kwijt kan raken

Daarom zou het goed zijn als de Rekenkamer voldoende zou zijn geëquipeerd om dit soort  megaprojecten met overheidsgeld voortdurend te controleren. Zij zou ook de  macht moeten hebben om ze te stoppen als er bewijsbaar sprake is van mismanagement en zij zou de bevoegdheid moeten krijgen om de financiële afhandeling van een mislukking voor te bereiden. De Rekenkamer is een oud en eerbiedwaardig overheidsorgaan, dat een controletaak heeft naast het parlement en dat niet politiek wordt aangestuurd. Het orgaan  bij uitstek zou men zeggen om de politiek te controleren en de informatie boven  water te krijgen die politici en ambtenaren verborgen plegen te houden. En dan  bedoel ik niet in de eerste plaats informatie om de schuldigen aan de paal te  nagelen, maar om de fouten boven water te krijgen en ervan te leren.
Wanneer Amsterdam het project Zuidas nu zou  afblazen dan zou daar op dit moment al erg veel geld mee gemoeid zijn. Niet  zoveel waarschijnlijk als met doorgaan, maar toch zeer veel geld. Dat kan maar op vier manieren worden opgebracht:
Uit de gemeentelijke belastingen, uit liquidatie  van een stuk gemeentelijk vermogen, uit bijdragen van de Rijksoverheid en uit  gemeentelijk bezuinigingen. In het geval van de Zuidas heeft de Rijksoverheid  zich vroeg ingedekt. Oud-minister Zalm zag de bui hangen en heeft vastgelegd dat het Rijk nooit meer dan een vast bedrag kwijt kan raken. Dit legt de morele verplichting bij de Rijksoverheid om er op te zien dat de gemeentelijke overheid van Amsterdam de consequenties van haar eigen fouten nu niet zonder meer bij de bevolking van de stad deponeert. De kosten zullen bij de gemeentelijke politiek en het apparaat terecht moeten komen waar de fouten zijn gemaakt en gefinancierd moeten worden uit bezuinigingen en het gemeentevermogen[5].
Er zou door een instantie van buiten de gemeente een bezuinigingsplan en een financieringsplan moeten worden opgesteld. Aan zo’n  plan zouden de politieke partijen zich moeten committeren of juist niet maar  met de positiebepaling tegenover het plan zou men de verkiezingen  in moeten gaan. Alleen dan valt te verwachten dat men in de toekomst wat  verstandiger zal omspringen met de belangen die aan overheid worden toevertrouwd.

[1] het vliegveld zelf en Hoofddorp-Aalsmeer
[2] Maar pas nadat de overheid de regie uit handen had gegeven en het grote project was opgeknipt in een serie overzichtelijke deelprojecten die onder verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven en de woningbouwverenigingen werden uitgevoerd.
[3] De overheid zou bijvoorbeeld kunnen zorgen voor een betere bestuurlijke besluitvorming en vooral voor een betere volgorde waarin besluiten worden genomen. Plannen zouden helemaal in het begin door een rechter op hun bezwaren kunnen worden getoetst, in plaats van halverwege de uitvoering. Dat kan alleen de overheid en daarmee zou zij veel meer bijdragen aan de totstandkoming van infrastructurele projecten dan door er zelf de leiding van in de hand te nemen.
[4] Zie daarbij noot 2.
[5] De gemeente Amsterdam beschikt over een groot vermogen ondermeer bestaand uit onroerend goed, dat zij deels zelf in gebruik heeft en deels exploiteert met haar erfpachtsysteem.
Vandaag ook verschenen op het eigen weblog van Toon

Toon Kasdorp, 31-10-2011

Naar reageerveld

Reacties

# 1

louis-portugal:

Nog 2 mislukte projecten de € en de doorgeschote EU.

01-nov 2011 , 05:07

Uw reactie:

Reageren is niet mogelijk op dit bericht.

Terug naar begin artikel