Theedrinken is in sommige kringen in Nederland een nogal besmet begrip geworden. De term is zo sterk verbonden geraakt met de politiek van Job Cohen dat Herman Benschop in de titel van zijn bijdrage aan Bezorgde vaders (preview hier) die metafoor weer tot onderdeel gemaakt heeft van een nieuwe: ”Echte tokkies drinken geen thee”.
Na de moord op Theo van Gogh was Cohens eerste prioriteit ‘theedrinken’. Zijn toespraak tot de gemeenteraad viel op omdat hij, één dag na de moord, evenveel aandacht besteedde aan angst onder de Marokkanen in zijn stad als aan de betekenis van de moord zelf voor de democratie in het algemeen en de vrijheid van meningsuiting in het bijzonder. Cohen bleek te vrezen dat het vermoorden van van Gogh zou leiden tot wandaden tegen mohammedanen. In de toespraak die op de webstek van de gemeente Amsterdam te vinden was totdat hij als burgemeester aftrad om Bos op te volgen, liet hij duidelijk blijken wie als gevolg van deze moord in zijn ogen de bedreigde partij was:

Want wat is het alternatief? Niet meer met de moslims van onze stad praten? Ze uitsluiten? De moslims nog verder in de hoek duwen dan ze al zijn? Ik pas daarvoor. Ik ben burgemeester van alle Amsterdammers en ik wil weten wat er in de stad gebeurt. Ik zou willen dat meer Amsterdammers dat deden.

Autochtonen stellen zich aan. Net als allochtonen die níet blij zijn met Cohens voorkeuren. Ik citeer de Opzij van 1 juni 2006:

Metro-columniste Ebru Umar werd eind april in de buurt van haar huis in Amsterdam door twee Marokkaans uitziende jongens neergeslagen. Ze is vooral boos op burgemeester Job Cohen. Die zei vorig jaar tijdens een bijeenkomst in Paradiso – in aanwezigheid van honderden Marokkanen – tegen Umar dat ze niet in Amsterdam hoefde te wonen als het haar niet beviel.

Andere bronnen dan Opzij vermeldden ook dat Cohens opmerkingen met gejuich begroet werden.

»

Valse claim op Drees sr
De associatie JobCohen-theedrinken is zo sterk ingeburgerd dat PvdA-ers ‘theedrinker’ nu zelfs als een soort geuzennaam voor hem gebruiken:

Heeft u altijd al eens een kopje thee willen drinken met PvdA-leider Job Cohen? Zaterdag 26 februari is dat mogelijk. (…) Samen met provinciale en lokale PvdA-ers schenkt hij kopjes thee voor het winkelend publiek.

In de discussie die hiermee werd uitgelokt door de PvdA-Haarlem reageert de ondeugende bedenker van het bericht met:

Ook heb ik de heer Wilders nooit smalend horen spreken over de Japanse keizer die ook de hoogste gasten ontvangt met een Japanse theeceremonie.

Alsof het ‘theedrinken’ géén metafoor was. En erger nog: hij probeert de eerbiedwaardige Willem Drees sr nog postuum medeplichtig te maken aan de opstelling van Cohen:

Zoals je weet is theedrinken binnen de PvdA een aloude traditie. Drees ontving vlak na de tweede wereldoorlog twee hoge Amerikaanse ambtenaren met een kopje thee en een Mariakaakje. Het leverde ons de onvoorwaardelijke steun van de Amerikaanse overheid met de woorden "Aan een land waarvan de minister-president zo woont en leeft, is ons geld goed besteed."

Willem Drees nota bene, die op hoge leeftijd de partij verliet die zo veel aan hem te danken had! De houding van de PvdA met betrekking tot de massa-immigratie speelde een belangrijke rol bij zijn vertrek. Bij Drees stond het theedrinken voor degelijkheid en zuinigheid, bij Cohen staat het voor appeasement en rolverwisseling van daders en slachtoffers.

Gastvrijheid
Behalve voor zuinigheid, appeasement en beheersing staat theedrinken ook symbool voor een bepaalde vorm van gastvrijheid.
Ook in de VS is ‘kopjes thee drinken’ verbonden aan één persoon: de bergbeklimmer en onvermoeibare wereldverbeteraar Greg Mortenson. Het boek over zijn levenswerk heet Three Cups of Tea. One Man’s Mission to promote Peace.. One School at a Time. De achterflap verklaart de hoofdtitel en de subtitel:

”Hier [in Pakistan en Afghanistan] drinken we bij het zakendoen drie koppen thee. Bij de eerste ben je nog een vreemde, de tweede maakt je een vriend, en na de derde word je familie. En voor familie doen we alles zelfs met gevaar voor eigen leven.” Haji Ali, dorpshoofd van Korphe.
In 1993 vond bergbeklimmer Greg Mortenson na een mislukte poging om de op een na hoogste berg ter wereld, de K2, te bedwingen, tijdelijk onderdak in een tot armoede vervallen Pakistaans dorpje in het Karakoramgebergte. Onder de indruk van de warmte waarmee hij daar werd ontvangen, beloofde hij terug te komen om te helpen bij het bouwen van een school. Haast te mooi om waar te zijn.
Drie koppen thee is het verhaal over het nakomen van die belofte en de opvallende gevolgen daarvan. In de tien jaar erna zette Mortenson niet één, maar nu al vierenzestig scholen ook voor meisjes neer in het onherbergzame gebied van de Taliban. Dit spannende en meeslepende verhaal getuigt van de daden waartoe de kracht van de menslievende geest in staat is.

Weduwes voor buitenechtelijke seks
Het succes van Mortensons boek is in verschillende opzichten nog groter dan dat van de scholenbouwactiviteiten zelf. Jarenlang stond het boek in de VS in de top van meest verkochte non-fictie boeken. Miljoenen exemplaren werden ervan verkocht. Bij Amazon hebben meer dan 2500 mensen een ‘review’ geschreven van het boek! Nog opmerkelijker: hij is inmiddels een soort offieuze adviseur van het Amerikaanse leger geworden. En hij is eerlijk:

In “Three Cups of Tea,” I was actually fairly critical of the military. But now I think that, in many ways, they’re ahead of the State Department and our political leaders because they’ve been on the ground numerous times now. Joint Chiefs of Staff Adm. Mike Mullen, Gen. David Petraeus and U.S. Maj. Gen. Eric Olson, the special forces commander, have -combined- been in Pakistan and Afghanistan 35 times in the last 14 months.

Regelmatig kromden mijn tenen terwijl ik vorig jaar zijn boek las, maar ik heb er geen enkele twijfel over: deze Amerikaanse christelijke theedrinker is, in tegenstelling tot ‘die van ons’, een integer mens. Op heel wat plaatsen staan mijn rode strepen en uitroeptekens in de kantlijn of dwars door de tekst.
Ik ergerde me aan zijn uitingen van ‘respect voor de islam’ vooral door de manier waarop zijn biograaf David Oliver Relin dat beschrijft: “But for the first time, kneeling among one hundred strangers (…) he glimpsed the pleasure to be found in submission to a ritualized fellowship of prayer”. Maar steeds is duidelijk dat voor Mortenson maar één ding telt: realiseren van onderwijs, vooral voor meisjes. Het boek verhult ook niets van de achterlijkheid van het gebied. Een plaatselijke imam annex maffiabaas verzet zich tegen onderwijs voor meisjes. Het schoolgebouw wordt ook vernield. Vervolgens stuurt Mortenson een brief aan Qom: het hoofdkwartier van de Iraans-sjiietische geestelijkheid met het verzoek om een fatwa. En je gelooft het niet: het helpt. Hij krijgt officieel bericht dat onderwijs aan meisjes màg binnen het mohammedanisme! Mortenson weet vervolgens de brief te benutten voor zijn doelstellingen.
Ook bij het beschrijven van de meest abjecte aspecten van de cultuur blijft hij rapporteren zonder waardeoordeel.

The groom’s father piles up sacks of flour and bags of sugar and promises of goats and rams, while the bride’s father folds his arms and turns his back, demanding more. When he considers the price fair, he turns around and nodds. Then all hell breaks loose. I’ve seen men in the groom’s family literaly trying to pry the bride and her mother apart with all their strength, while the women scream and wail.

In een nachtelijk gesprek met ene Twaha op het dak van een woning komt het gesprek op buiten- of voorechtelijke seks.

”Can you do that without marrying?” Mortenson said. It was something he had been curious about since coming to Korphe, but had never felt confident enough to ask. “Yes of course,” Twaha said. “With widows. We have many widows in Korphe”.

Mortenson geeft geen krimp.

Je eigen ongeboren kind verloochenen
Zijn kniebuiging gaat heel, heel diep. Op een gegeven moment is hij gevangengenomen door taliban-krijgers. Om in het gevlei te komen van zijn ontvoerders vraagt of hij geen Koran kan krijgen zodat hij wat kan lezen. Dat heeft een gunstig effect en vervolgens probeert hij ze over te halen om hem vrij te laten. Zijn vrouw is namelijk zwanger. En omdat de taliban het krijgen van zonen veel belangrijker vinden dan het krijgen van dochters vertelt hij er bij dat hij vader wordt: niet van zijn eerste kind -in werkelijkheid een dochter weet hij al van de echografie- maar van zijn eerste zoon! Ik denk dat ik het niet over mijn hart verkregen zou hebben, maar rationeel gesproken heeft Mortenson gelijk.
Zijn opstelling doet in dit opzicht eigenlijk een beetje denken aan die van Snouck Hurgronje: machiavellistisch, realpolitiek. Het heeft daar ter plekke gewoon geen zin om rechtstreeks de confrontatie aan te gaan. De achterlijkheid is eeuwenlang geïnstitutionaliseerd en geïnternaliseerd. Geleerdheid is er een ander woord voor fundamentalisme. Gebrek aan flexibiliteit, aan logisch of abstract denken zijn bevorderlijk voor je carrierekansen in de theocratie. De ‘geleerden in Qom’ groeien in hun rol van ‘wijzen’ wanneer ze vanuit Pakistan een onderdanig geformuleerde vraag ontvangen van een Amerikaan. Ze kunnen nu een uitspraak gaan doen waarmee die Amerikaan mensen in Pakistan op hun plaats gaat zetten! Hoe verleidelijk kun je het maken?
Wat hij in dat afschuwelijke grensgebied van Pakistan en Afghanistan doet is precies het juiste voor dat gebied: met het goede doel in het achterhoofd zet hij allerlei gevoelens opzij, slijmt hij er op los en houdt hij rekening met alle gevoeligheden van de mohammedaanse machthebbers, groot en klein. Onder de meisjes die de kansen op onderwijs aangrijpen zijn er die opstaan en misschien wel een vrouwelijke Taseer of een nieuwe Veena Malik worden.
Voor zijn lezerspubliek wereldwijd windt Mortenson er geen doekjes om. Wanneer het er alleen om gaat om de stelling overeind te houden dat “we ons niet zo druk moeten maken om de dreiging van het mohammedaanse extremisme” kunnen we de successen van Mortenson vieren. Hij is er zelfs in geslaagd om 3, zegge drie, ex-taliban te werven voor zijn eigen organisatie. Fantastisch. Deze mannen zetten zich nu juist in voor onderwijs, ook aan meisjes.
Wie meer verantwoordelijkheidsbesef heeft leest ook de rest van Mortensons verhaal. Met name dan het stuk op blz 243 van de Engelse versie. Daar gaat het over de Saoedische financiering van moskeeën en madrassas. Letterlijk duizenden moskees en madrassa met wahabitisch fundamentalistische koers worden overal opgezet, een aanzienlijk deel in Pakistan en Afghanistan.

But our resources were peanuts compared to the Wahhabi. Every time I visited to check one of our projects, it seemed ten Wahhabi madrassas had pooped up nearby overnight

Vanwege de bestaande machtsverhoudingen doet Mortenson er verstandig aan om ter plaatse zeer omzichtig om te gaan met de lange tenen van de lieden die -onverdiend- status, macht, inkomen ontlenen aan de overheersing van het mohammendanisme. In West-Europa doen al te veel mensen in politiek en media of we hier dezelfde machtsverhoudingen bestaan en werken ze daarmee het soort machtsverhoudingen in de hand als in Pakistan, Afghanistan, Jemen, Somalië en Saoedi-Arabië bestaan.
Een groter verschil dan tussen de Amerikaanse en de Nederlandse top-theedrinkers is bijna niet denkbaar.
Deze christelijke meneer is geen Gutmensch maar een goed mens en dat is heel wat anders. Ik hoop dat zijn naam niet besmeurd wordt door hem de Nobelprijs voor de vrede te geven.