De Middellandse Zee was tot het midden van de zevende eeuw het centrum en de belangrijkste verbindingsweg van de westerse wereld. Deze wereld viel toen nog grotendeels samen met de grenzen van het oude Romeinse Rijk, al waren delen van dat rijk nu in handen van Germaanse stammen. Als gevolg van de Islamitische veroveringen verloor de Middellandse Zee haar verbindende functie voor de westerse christenheid.
Door de vijandschap tussen de Islam en het Latijns Christendom raakte West Europa voor eeuwen verstoken van contact met het Midden en verre Oosten en was het al die tijd op zich zelf aangewezen.
Dat teruggeworpen worden op zich zelf leidde in eerste aanleg tot een economische en culturele verarming. De positieve zijde van de medaille was dat in de isolatie een eigen cultuur kon ontstaan, met wortels in het klassieke Romeinse verleden maar ook in de Christelijke kerk en in de Germaanse juridische en sociale tradities.

»
In de elfde eeuw, toen het contact met de beschaafdere delen van de wereld op een tweetal plaatsen werd hersteld, was het Latijnse christendom niet alleen  meer het arme broertje op een culturele buitenpost, het had nu een eigen  culturele inbreng.
Vooreerst was die inbreng vooral militair en godsdienstig en kwam zij tot  uiting in de kruistochten. Die vonden niet alleen plaats in het heilige land  Palestina. De belangrijkste kruistochten in getal, duur en aantal betrokken  kruisvaarders vonden plaats in het Noord Oosten van Europa, in de Slavische  landen. De cultureel belangrijkste vond plaats in Spanje: de Reconquista.
dan is de  culturele bloei die de eerste eeuwen na de Arabische veroveringen plaats vond  in het Midden Oosten en in Spanje eigenlijk de anomalie

De kruistochten waren niet alleen worstelingen om gebied of om de  superioriteit van een geloof. Er vond daarnaast een belangrijke overdracht van  cultuur plaats en die overdracht was sterk eenzijdig.
In Spanje en in Sicilië, waar de veroveringen op de Islam een meer blijvend  karakter hadden dan in Palestina, ontstond onder invloed van die vijandige  godsdienst een grote bloei van de Latijns-Christelijke cultuur, die zich via  Italië en Frankrijk over de hele Westerse Christenheid verspreidde. Hoe zij  zich, na de omslag in de Renaissance, ontwikkelde tot de Westerse cultuur zoals  we die tegenwoordig hebben, is bekende geschiedenis.
Wat minder bekend is, is  waarom de Arabische cultuur in die zelfde tijd verstarde. Wij leren op onze  scholen niet waarom sinds de dertiende, en betoogbaar zelfs sinds de elfde eeuw , geen werkelijke groei of vernieuwing heeft plaats gevonden in de Dar al Islam. 
Sommigen wijten dat aan de opkomst van de Turken, anderen zien het als een interne ontwikkeling in de Islam zelf. Zou die opvatting juist zijn, dan is de  culturele bloei die de eerste eeuwen na de Arabische veroveringen plaats vond  in het Midden Oosten en in Spanje eigenlijk de anomalie. Dan is niet de latere  verstarring maar de eerdere bloei het raadsel dat een verklaring behoeft.

Ingenieus, die laatste verklaring, maar niet helemaal bevredigend. Daarvoor is wat er in Bagdad, Samarkand en Cordoba tot stand gebracht werd te indrukwekkend en ook te veel betekenend geweest in haar invloed op onze eigen beschaving.
Ik houd het erop  dat de verovering door de Mongolen en de ongehoorde verwoestingen waarmee die  gepaard gingen de Dar al Islam in shock gebracht heeft. West Europa is daar als  door een wonder voor gespaard gebleven. De macht die de gebedsleiders en  wetsuitleggers naar zich toe getrokken hebben in het Midden Oosten werd  mogelijk doordat de bevolking hen aanvaardde als een straf van Allah. Van de  vier eeuwen lange bloei van de Arabische beschaving is het volgende de korte  geschiedenis.
het Midden Oosten was rijp voor een opstand tegen Byzantium toen de Arabieren er  binnenvielen in de zevende eeuw

In de zevende eeuw viel een oud ras van onbeschaafde barbaren, de  Arabieren, het Byzantijnse rijk binnen en veroverde in korte tijd het Zuidelijk  gedeelte daarvan, het Midden Oosten.
Anatolië, het tegenwoordige Turkije, bleef  in Byzantijnse handen tot de komst van de Turken. In het Westen veroverden de  Arabieren Noord Afrika en een eeuw later Spanje dat in die tijd in het bezit  was van de West Gothen. De Arabieren hadden een nieuwe godsdienst, die de  inspiratie was geweest voor hun eensgezindheid en plotselinge veroveringsdrang. 
Het was een wat verward samenraapsel van Joodse, Christelijke en oude heidense  elementen, op dichterlijke wijze gepreekt door de profeet Mohammed en op  schrift gesteld door zijn volgelingen. Mohammed zag zich als de opvolger van  Jezus en de andere Joodse profeten, maar tegelijk als de laatste in hun rij. De  verovering van het Midden Oosten door de Arabieren leidde tot een onverwachte  nieuwe culturele bloei.
In de zestiende eeuw kwamen de Nederlandse provincies in opstand tegen de  koning van Spanje vanwege een mengeling van te hoge belastingen, aantasting van  oude rechten en gewoonten en een godsdienstgeschil. Om soortgelijke reden was  het Midden Oosten rijp voor een opstand tegen Byzantium toen de Arabieren er binnenvielen in de zevende eeuw. Dat was de belangrijkste reden waarom de  verovering een onmiddellijk en doorslaand succes was. Binnen korte tijd waren  flinke delen van de bevolking tot de Islam bekeerd en had ook de meerderheid  van overgebleven Christenen zich onder het zachte juk van de kalief geschikt. 
De nieuwe godsdienst, die aanvankelijk aan niemand werd opgedrongen, bevatte  nogal wat elementen die theologen uit Antiochië en Alexandrië tegen  Constantinopel hadden verdedigd en verder ook culturele overblijfselen uit de  tijd van vóór Alexander de Grote, die op het platte land van het Midden Oosten  nog volop aanwezig waren.

De onmiddellijke opbloei van de economie die in het nieuwe rijk van Mohammed  ontstond, was in hoofdzaak een herleving van de vanouds aanwezige handel en nijverheid die door de voortdurende oorlogen en de hoge belastingen van de  voorafgaande eeuwen in de verdrukking waren geraakt.
Toen het Kalifaat van Bagdad in de dertiende eeuw door de  Mongolen werd veroverd verloren kunsten en wetenschappen hun hoge beschermer door  het verdwijnen van de Kalief en zijn Hof en kregen imams en wetuitleggers het  in de Dar al Islam voor het zeggen

Die bloei ging gepaard met  een herleving van de klassieke Griekse wetenschap en filosofie, die nu werd  gecombineerd met elementen uit de Perzische en Parthische beschavingen, want  ook die oude rijken waren door de aanhangers van Mohammed veroverd. Al snel  streefde de nieuwe Islamitische beschaving de Byzantijnse voorbij in welvaart  en creativiteit.
In de Dar al Islam, zoals het nieuwe Islamitische cultuurgebied zich noemde, nam Spanje een bijzondere plaats in. Andalusië gold met Bagdad, Caïro en Samarkand, als centrum van de nieuwe beschaving. De geleerdheid van Andalus was voor een  belangrijk deel de bron van de plotselinge en hoge bloei van de West Europese beschaving in de tweede helft van de Middeleeuwen.
Van de drie erfgenamen van  de Romeinen was de Dar al Islam de meest succesrijke, in de eerste helft van de middeleeuwen zeker. Toen het Kalifaat van Bagdad in de dertiende eeuw door de  Mongolen werd veroverd verloren kunsten en wetenschappen hun hoge beschermer door  het verdwijnen van de Kalief en zijn Hof en kregen imams en wetuitleggers het  in de Dar al Islam voor het zeggen.
Politiek waren het niet langer de  Arabieren, maar eerst de Turken en een tijd lang ook de Mamelukken in Egypte  die domineerden. Vanaf de dertiende eeuw ging het bergafwaarts met de  Mohammedaanse beschaving.
In de zestiende eeuw was er een nieuwe opbloei in het  Ottomaanse rijk, die mede veroorzaakt werd door massale immigratie van Joden en  Moren uit het Iberisch schiereiland. Het kwam toen tot een aantal beslissende  oorlogen tussen de Sultan en de vorsten uit het Habsburgse huis, die uiteindelijk  door de Spanjaarden en Oostenrijkers werden gewonnen. Daarna werd de Dar al  Islam allengs overvleugeld door het Westen en was het met haar grote invloed op  de rest van de wereld gedaan.
Verscheen vrijdag op het eigen weblog van Toon

Toon Kasdorp, 17-09-2011

Naar reageerveld

Reacties

# 1

Frans Groenendijk:

Een zeer nuchter, goed doordacht en wel overwogen stuk over de geschiedenis van het mohammedanisme. Zonder misplaatst respect en zonder datgene wat Jaap Montrooij in Het pak van mevrouw Hollandt (http://www.du21.nl/product_details.php?item_id=7) zo mooi beschrijft als 'contemporisering van de geschiedenis. Een aanrader en een stuk dat om uitgebreide en doordachte reacties schreeuwt.

18-sep 2011 , 02:11

# 2

Alf Jans:

Geachte heer Kasdorp: de verstarring van de Arabisch, Islamitische wereld was niet de schuld van Hulagu Khan. Toen hij het centrum van de Abbasidische macht vernietigde in 1258 was deze beschaving al lang verstard. Hulagu heeft bij lange na niet de hele umma veroverd. Het merendeel bleef in handen van de Mohammedanen. Een deel van zijn troepen, gestuurd om verdere veroveringen te maken in dar al din, werd vernietigend verslagen bij de slag van Ain al Jaluth (1260). Uw argument dat de mohammedaanse wereld in shock verkeerd kan dan ook niet gelden. De mohammedaanse Mamelukken waren als eersten er in geslaagd om de Mongolenstorm af te wenden. Het zelfvertrouwen van de mohammedanen moest toen toch weer een boost hebben gekregen, zoals bij de overwinningen van Saladin.
Het was en het is nog steeds zo typisch voor deze cultuur om de oorzaken van eigen mislukking buiten zichzelf te zoeken. In dit geval hadden de Mongolen het gedaan.
Het stilstaan op een bepaald punt van culturen en beschavingen is geen uitzondering maar regel. Alle beschavingen (op een na) bereiken op een gegeven moment een plafond die ze niet kunnen doorbreken. Er vindt dan geen vernieuwingen meer plaats. Dit kan men vooral zien in de gevallen van Egypte, India en China. In dit licht bezien is de Arabisch/islamitische er een tussen vele.
De Arabisch/islamitische beschaving is zoals u het zelf stelt het resultaat van onderwerping van bevolkingen door militair succesvolle krijgers die cultureel echter lager staan. Twee groepen met een verfijnde cultuur kan men onderscheiden, de Byzantijnse, erfgenaam van de Hellenistisch Romeinse beschaving en de Perzen, eveneens met een complexe beschaving.
De inbreng van de Arabieren is hun uit religieus fanatisme afkomstige militaire successen en hun godsdienst. Wie weleens in hun religieuze geschriften heeft gelezen komt al gauw tot de conclusie dat dit barbaarse gedachtegoed vol van onzin en bijgeloof, geen enkele basis kan bieden voor het optrekken van een geavanceerde beschaving.
Voorzover er al sprake is van een beschaving was dit de prestatie van de mawali (de onderworpen volkeren). De opulente pracht van het hof van Haroun al Rashid is het gevolg van het verzamelen van geplunderd goed van de onderworpen volkeren. In de verhalen over dit hof zijn verhalen over harems bijv. een vast gegeven. Harems zijn het resultaat van de roof van vrouwen na een succesvolle jihad.
Hetzelfde verschijnsel kan men overigens zien bij Djengiz Khan die na zijn geweldige militaire successen een enorme bloei teweegbracht door allerlei vaklieden en geleerden uit zijn pasveroverde rijk in zijn nieuwe hoofdstad Shangdu oftewel Xanadu te verzamelen.
U stelt: Dan is niet de latere verstarring maar de eerdere bloei het raadsel dat een verklaring behoeft.
De door u geconstateerde anomalie is gemakkelijk te verklaren. De bloei werd veroorzaakt door de talenten van de mawali en de geaccumuleerde rijkdommen ervan. Het is juist dat de onderworpen mensen niet gedwongen werden om zich te bekeren. Echter ze moesten wel een tweederangs status aanvaarden en de jizya betalen. Om aan de vele ondraaglijke chicanes te ontkomen gaven velen er dan de voorkeur aan om geïslamiseerd te worden. En dan KOMEN ZE IN EEN MUHAMMADAN STATE OF MIND en dan komt de verstarring die inherent is aan het Mohammedanisme.
Nogmaals wie verwacht dat de fundamentele teksten van het Mohammedanisme de basis kan vormen voor een geavanceerde beschaving is met u goedvinden, niet goed bij zijn hoofd.
Dat dit verschijnsel zich herhaald heeft kan men zien bij de Ottomanen. Ook hier militaire successen, opulente kalifaat met de obligate harems. Na aanvankelijke (schijn) successen een langzame afglijden naar de status van Zieke Man van Europa.
Idem bij de Mughals in India. Wat een verschil met de ontwikkelingen in het Westen.
Ik kijk graag naar zenders zoals Nat.Geo waar men soms documentaires uitzendt over de bouw van allerlei spectaculaire bouwwerken in de Golfgebieden. De een of andere Arabische architect levert wel eens een ideetje over hoe een gebouw eruit moet zien. De know how echter wordt haast uitsluitend door Westerse experts geleverd terwijl de lichamelijke arbeid door arbeiders uit arme Aziatische landen gedaan wordt. Wanneer er maar genoeg tijd eroverheen is gegaan zullen er genoeg schrijfsels te vinden zijn die berichten over de fabelachtige prestaties van Arabische architecten en bouwtechnologen die fantastische bouwwerken hebben gewrocht zoals de Burj al Arab.
Mijn excuses aan Frans Groenendijk voor de omvang die deze reactie heeft aangenomen.

18-sep 2011 , 04:24

# 3

Frans Groenendijk:

Hartelijk dank voor deze bijdrage. Excuses voor de lengte ervan zijn volkomen misplaatst!
Niet voor niets is het mogelijk om hier vrij lange reacties te plaatsen. De kwaliteit van de reacties telt veel zwaarder dan de kwantiteit.
Ik kom later uitgebreid inhoudelijk op dit onderwerp terug. Heel kort voor nu: veel meer dan (andere) godsdiensten leent de leer van Mohammed zich om te worden gebruikt door heersers. Afgezien van het regelen van machtsverhoudingen is het een nogal lege ideologie. In het verre verleden waarover hier gesproken wordt, kon die ideologie zodoende een gunstige factor zijn voor heersers die zelf ook al bepaalde kwaliteiten hadden.
Ik denk dat voor het verval en met name het definitieve karakter van het verval van het mohammedanisme je niet heen kunt om Ibn-Taymiyya (het formuleren van de leer dat oppositie tegen een heerser toegestaan kan zijn ook al noemt hij zichzelf moslim).

18-sep 2011 , 04:41

Uw reactie:

Reageren is niet mogelijk op dit bericht.

Terug naar begin artikel