Het NRC Handelsblad kent een zekere geschiedenis van lafheid en leugenachtigheid.
Peter Giessen maakte in zijn boek Land van lafheid? Een geschiedenis van de angst in Nederland op blz 114 gewag van het bedenkelijke commentaar op de toespraak van Churchill in januari 1940 in een van de voorlopers van die krant. Op het moment dus, dat het Rijnland, Oostenrijk en Tsjecho-Slowakije al ingelijfd waren bij Duitsland en Polen, met tot dan toe ongekend veel geweld tegen de burgerbevolking, letterlijk in tweeën gescheurd en opgedeeld was door de nazi's en de communisten. We kennen allemaal de "Woord bij de daad"-bijdrage van toenmalig hoofdredacteur Jensma, nota bene op de dag van de moord op Pim Fortuyn. Waarom heeft die man niet -tenminste dan toch symbolisch- hara-kiri gepleegd?

»
Wat niet iedereen zich zal realiseren, is dat de krant voluit meedoet met de mediastilte rond de moord op de schrijver Rafiq Taghi, ook nadat (of omdat?) hun voormalige columnist Afshin Ellian al twee keer zijn bijdrage in Elsevier wijdde aan deze schrijver uit Azerbeidjan. Tegen Taghi was een vermoord-fatwa uitgevaardigd, vanwege zijn te kritische houding tegenover de leer van Mohammed.
Voor iedereen zichtbaar dan weer, publiceerde 'de slijpsteen van de geest' deze week een bijdrage van Maurits Berger. De man die door de heerser van Oman betaald wordt om via de universiteit van Leiden ongerustheid over de leer van Mohammed weg te nemen.

Bij het eerste en laatste onderwerp sta ik wat langer stil. Het zwijgen over Taghi vermeld ik vooral vanwege het bijzondere contrast met de laatste alinea van het stuk van Berger.
Giessen citeert de reactie van het Handelsblad op Churchills radiotoespraak:

Men heeft ons (sic) nooit werkelijke invloed gegeven op het verloop der 'grote Europese politiek' sedert [het vredesverdrag van] Versailles. Men moet nu niet van ons vergen dat wij ons plotseling laten inschakelen, nu uit wederzijdse (sic) wrijvingen en fouten der anderen een vuurzee is ontstaan.

En waar was dit precies een reactie op? Dat is te vinden op blz 6183 e.v. van Winston Churchill. His complete Speeches van Robert Rhodes James (zo vermeldt William Manchester in Alone):

All of them hope that the storm will pass before their turn comes to be devoured.
But I fear -I fear greatly- the storm will not pass
It will rage and it will roar, ever more loudly, ever more widely.
It will spread to the South; it will spread to the North.
There is no chance of a speedy end except through united action;
And if at any time, Britain and France,
wearying of the struggle, were to make a shameful peace,
nothing would remain for the smaller states of Europe,
with their shipping and their posessions,
but to be divided between the opposite, though similar,
barbarisms of Nazidom and Bolshevism.

De toespraak heeft enige bekendheid gekregen door Churchills uitspraak over appeasers, net voor deze regels: mensen die hopen dat de krokodil hen het laatste verslindt. Minder bekend is dat de uitspraak eigenlijk vooral gericht was aan België en Nederland. De Finnen prees hij in dezelfde toespraak -terecht- de hemel in vanwege hun fenomenale verzet tegen de inval van de Russen. (waarom doet me dat ineens aan de euro denken?)
De krant stond met haar laffe commentaar overigens niet alleen. Giessen herinnert eraan dat de toenmalige minister van buitenlandse zaken Van Kleffens, in reactie op de Kristallnacht nota bene, had opgeroepen Duitsland vooral niet te provoceren. Ja, dat het hier om lafheid ging wordt duidelijk uit wat Giessens een paar regels eerder schreef over Van Kleffens' opstelling: 'neutraliteit is geen dankbare rol (sic) "zij mist dat heroïsche karakter dat kan toevallen aan dengeen die wapenfeiten bedrijft" '.

De bijdrage van Maurits Berger in de editie van afgelopen dinsdag is zeer schimmig maar het lijkt onwaarschijnlijk dat hij is ingegeven door lafheid.
de overtreffende trap van de stroman redenatie: wel polemiseren maar niet aangeven tegen wie.

Het stuk is, om het op z'n vriendelijkst te zeggen, onnavolgbaar.
Tenzij je als lezer denkt dat die onnavolgbaarheid aan jezelf ligt -het gaat hier tenslotte wel om een man die heeft doorgeleerd en een bijbaan heeft als rechter-plaatsvervanger voor BOPZ-zaken, over gedwongen opnames in de psychiatrie dus- zijn er twee soorten reacties mogelijk.
Wie twijfelt aan de loyaliteit van de hoogleraar zal het stuk opvatten als bewuste poging mist te creëren. Wie daar liever niet aan twijfelt, zal denken aan drank of drugsgebruik of oververmoeidheid.

Gelukkig staat het stuk op de opinie-pagina van de krant: de goede naam van de Universiteit Leiden wordt er dus niet al te rechtstreeks mee te grabbel gegooid. Bovendien is Berger volgens een berichtje van 22 januari 2007 op de webstek van de universiteit 'hoogleraar Islam in Westerse wereld (sic)' en zijn stuk in het dagblad gaat niet over ontwikkelingen in de westerse maar in de Arabische wereld. Dat laatste is blijkbaar een hobby van hem. De persoonlijke pagina's van de medewerkers van deze universiteit geven overigens niet de naam van de leerstoel, ook niet voor medewerkers die niet door een dictator uit het Midden-Oosten gefinancierd worden.

Het stuk van Berger telt circa 800 woorden. Om de achterliggende veronderstellingen en visie goed te kunnen analyseren zou het eerst herschreven moeten worden. Met de eigenlijke bespreking samen zou dat vele duizenden woorden gaan vergen: een beetje te veel van het goede. Straks bekent Berger dat hij tijdens het schrijven inderdaad dronken was, en heb ik voor niets meer tijd in de bespreking gestoken dan hij in het stuk zelf.
Ik beperk me daarom tot enkele passages, met name uit de eerste alinea's en de laatste.

De ruime zeges van islamitische partijen in de recente verkiezingen in Tunesië, Marokko en Egypte - respectievelijk Al-Nahda, de Moslimbroederschap en de Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (PJD) - doen oude angsten herleven.
Is de democratie voor deze partijen een middel om de macht te grijpen en een islamitische staat te vestigen? Of, als zij wel democratisch gezind zijn, zullen zij hun meerderheidspositie niet gebruiken om een islamitisch programma door te voeren? Beide zorgen zijn onterecht.
Ze zijn ingehaald door de ontwikkelingen die de politieke islam in de afgelopen decennia al heeft ondergaan. Het vestigen van de islamitische staat 'van bovenaf' - door een revolutie of een al dan niet democratische coup - was dertig jaar geleden een belangrijk onderdeel van de ideologie van de politieke islam, maar nu niet meer. Reeds in de jaren tachtig is een proces begonnen van islamisering 'van onderaf', door burgerlijk initiatief. Deze islamisering nam allerlei vormen aan, variërend van persoonlijke religiositeit tot welzijnswerk, in het algemeen vredelievend, maar soms ook gewelddadig.
De islam kreeg alom moreel gezag in uiterlijkheden als de hoofddoek, maar ook in praten en denken.

Wanneer je in een zin een drietal landen opnoemt, gevolgd door een opsomming van drie partijen en je tussen die twee rijtjes ook nog het woordje 'respectievelijk' plaatst, betekent dat in onze taal dat het eerstgenoemde land bij de eerstgenoemde partij hoort en zo verder beide rijtjes af. Berger beweert dus dat de PJD in Egypte een ruime verkiezingszege heeft gehaald.
in de denkwereld van de professor blijkt er zoiets als een 'democratische coup' te bestaan
De PJD haalde echter de overwinning in Marokko. In Egypte waren er twee grote winnaars. De grootste was niet de Moslimbroederschap, maar de daarmee gelieerde partij FJP. Door zo ongeveer alle waarnemers wordt de andere winnaar, de salafistische Al Nour partij, gezien als de meer 'islamistische' van die beide.
Dat zijn al aardig wat miskleunen in de eerste zin en dan hebben we het nog niet gehad over de daverende afsluiter: 'doen oude angsten herleven'. Bij wie? Bij de schrijver? Bij de regering van Israël? Onder Egyptenaren? Welke dan? Onder al dan niet vermeende, meer of minder felle, tegenstanders van de leer van Mohammed in Nederland? Ik vermoed dat hij doelt op de laatste groep. Dat biedt de overtreffende trap van de stroman redenatie: wel polemiseren maar niet aangeven tegen wie.
Op welke angsten doelt Berger? Hij expliciteert ze niet. In plaatst daarvan komt hij met twee vragen, die hij via de 'of' constructie tegenover elkaar lijkt te plaatsen en die hij in het er op volgende zinnetje omdoopt tot 'zorgen', 'zorgen' die blijken te kunnen worden ingehaald door ontwikkelingen…

De eerste vraag luidt 'Is de democratie voor deze partijen een middel om de macht te grijpen en een islamitische staat te vestigen?'. Het begrip 'democratie' wordt niet door hem gedefinieerd, net zo min als 'islamitische staat', terwijl hij in het vervolg met beide op geheel eigen wijze blijkt om te gaan. Verder blijkt er in de denkwereld van de professor zoiets als een 'democratische coup' te bestaan.
De vraag die moest dienen ter 'verduidelijking' van de twééde angst luidde: 'Of, als zij wel democratisch gezind zijn, zullen zij hun meerderheidspositie niet gebruiken om een islamitisch programma door te voeren?' Het tussenzinnetje zegt dus, op impliciete wijze, nog iets over die eerste angst: die betrof blijkbaar niet de vestiging van een islamitische staat maar een gebrek aan 'democratische gezindheid'. Vaag suggererend dat er als zodanig niets mis is met een 'islamitische staat': het gaat alleen om hoe die tot stand komt.
Gezag in uiterlijkheden?

Horen bij democratische gezindheid ook nog rechten voor de minderheid, of is het alleen meeste stemmen gelden? Berger schrijft er niets over, terwijl voor de werkelijkheid in die landen, met name in Egypte en in landen die te boek staan als islamitische staat is dat zonneklaar, het daar toch in de praktijk om draait. Dat wil zeggen in de ogen van mensen die bezorgd zijn over de ontwikkelingen.

Dit stukje sluit dan af met het juweeltje 'De islam kreeg alom moreel gezag in uiterlijkheden als de hoofddoek, maar ook in praten en denken.' Wat staat daar nu toch in vredesnaam? Over de vertaling van het woordje 'islam' is er discussie. Mensen die er wat vanaf weten vertalen het als 'onderwerping', anderen als 'vrede'. 'De islam' wordt door veel mensen gezien als godsdienst door anderen als politieke stroming maar toch door allen als een 'gedachtegoed'. Een gedachtegoed dat moreel gezag krijgt? Gezag in uiterlijkheden? Gezag in denken? Krom. De steun voor dit gedachtegoed kan gegroeid zijn, okay. Maar is het niet nodig om dan vast te stellen welke invulling daarvan met name meer steun kreeg? Of is er toch maar één islam?

Berger schrijft over het 'vestigen van een islamitische staat', het 'doorvoeren van een islamitisch programma', 'de politieke islam', een 'proces van islamisering', 'de islam', 'islamitisch vertoog', 'islamitische revolutie', 'islamitische partijen', 'islamistische partijen', 'de sharia', 'religieuze gevoelens', 'religieuze moraliteit' en 'beschuldigingen dat iets onislamitisch zou zijn'. Het begrip 'de islam' is van deze dertien de enige die hij min of meer definieert. En hoe: 'De islam staat voor een authentieke manier om invulling te geven aan een leven dat blootstaat aan corruptie, armoede en immoraliteit.' He?

En dan nog dit: 'Het schrikbeeld dat de sharia zal worden 'ingevoerd', is dus voorbarig. Dit is allang het geval.' in combinatie met dit: '..dat de Arabische wereld (…) hoog scoort in (sic) twee wensen: democratie en islam (sharia) (…) lijkt voor veel westerlingen tegenstrijdig, maar is het niet.'
Er bestaat niet zoiets als DE sharia. Berger schreef zelf in 2005 een stuk met de eigenlijk wel zinnige titel: Sharia in Europa? Welke sharia?
Zou hij dat vergeten zijn? Misschien. Hij schijnt ook niet meer herinnerd te willen worden aan zijn bewering over de mate van overeenkomst tussen sharia en de rechtstaat. Hij heeft zelfs ooit een percentage genoemd en daar in sommige kringen bekendheid mee verworven. Sharia staat volkomen haaks op democratie. Wie dat tegenspreekt heeft niet serieus geprobeerd dat concept te doorgronden. Nu klopt dat wel met zijn aanstelling en met wat de universiteit daarover schreef. Zijn aanstelling betrof immers 'Islam in Westerse wereld'. En zijn promotie ging over het 'islamitisch familierecht in Egypte'. Het lijkt erop dat sharia-wetgeving in zijn ogen niet veel meer omvat dan familierecht.

Een oproep aan de universiteit om Berger met een urinemonster naar de bedrijfsarts te sturen gaat me te ver.
Sharia staat volkomen haaks op democratie. Wie dat tegenspreekt heeft niet serieus geprobeerd dat concept te doorgronden
Het bestuur zou er echter wel verstandig aan doen om af en toe naar buiten te brengen dat de praatjes van Berger over zijn politieke hobby niets te maken hebben met hetgeen aan de universiteit gebeurt.
De hele tekst van Berger 'baart me zorgen' over het imago van wetenschapsbeoefening (en het feit dat een grote krant die afdrukt eigenlijk nog meer), maar woedend ben ik over de opstelling die spreekt uit de laatste alinea. Net ervoor heeft hij aangegeven dat het 'onverkwikkelijk' (sic) is wanneer de volgelingen van Mohammed hun critici 'niet behandelen als opponenten of domoren (sic), maar als ketters en afvalligen'. En dan volgt:

De Arabische wereld heeft al vaker getoond hoe dit kan uitpakken. Acteurs, schrijvers, filmmakers, professoren en politici hebben te maken gehad met aantijgingen dat hun gedrag of uitspraken 'onislamitisch' zouden zijn. Dit is intimiderend, zelfs als zij het recht aan hun kant hadden. Het is deze sfeer van intimidatie en censuur die zorgen baart.

Let op de vetgemaakte woorden en vooral op 'aantijgingen'. Berger maakt zich er zorgen over dat de critici ergens van beschuldigd worden. Niet dat ze het land uitgejaagd worden nadat ze tot niet-moslim zijn verklaard (takfir bedrijven) waarbij dan hun huwelijk gelijk ongeldig wordt verklaard (leve het islamitische familierecht!). Niet dat ze vermoord worden. Walgelijk.

Zie over Maurits Berger ook de serie artikelen van Andre van Delft ("De sharia charlatan") en het laatste deel van dit stuk: De Koran: onleesbaar, onbegrijpelijk of ongelooflijk?

Frans Groenendijk, 15-12-2011

Naar reageerveld

Reacties

# 1

Ester Losita:

Het stuk van Berger is zodanig verwoord dat zowel critici als medestanders er precies in kunnen lezen wat hun eigen standpunt versterkt of datgene dat het standpunt van anderen verzwakt.
Berger bereikt dit effect door het toepassen van een aantal retorische trucs: vaagheid (over de 'oude angsten die herleven'), retorische vragen die zowel letterlijk als ironisch uitgelegd kunnen worden, meerduidig gebruik van het begrip democratie naast 'beweging van onderaf' ( dit laatste is op zich al een stokpaardje van linkse mensen, door snel over te springen van de ene generalisatie naar de andere (burger initiatief >> welzijnswerk, het eerste begrip suggereert spontane vereniging van burgers zonder religieuze achtergrond, het tweede is een activiteit van o.a. de MB; de gelijkstelling ervan en de nadruk op het algemeen-nut-karakter moet critici de mond snoeren)...

En dan noem ik alleen nog maar de meest in het oog lopende dingen. Berger is een echte manipulator van het woord. Net als de NOS en mensen als Van Rossum is zijn algemene doel de indruk te wekken dat in de islamitische wereld alles goed op weg is om een moderne samenleving te worden en dat de excessen echt de laatste stuiptrekkingen van wat verspreide groepjes fanatici zijn.

Hij doet me denken aan de Fransen in 1930, die dachten veilig te zijn achter hun Maginotlinie. Toen de Duitsers op 15 mei er gewoon omheen reden, dachten de Fransen er zelfs niet aan om versterkingen te sturen, omdat ze veronderstelden dat de Duitsers zouden wachten met aanvallen tot de infanterie de tanks ingehaald zou hebben. De Fransen konden niet buiten hun eigen strategie denken en hielden er geen moment rekening mee dat de Duitsers gewoon zouden doorrijden met hun tanks.

Berger en Nos kunnen ook niet buiten hun eigen waan-ideologie denken. Het is natuurlijk volstrekt waanzinnig te veronderstellen dat moslims zich gedragen volgens Europese theorieen.

15-dec 2011 , 05:41

# 2

louis-portugal:

Ester een goeie reactie na een goed stuk.
Ik sta ervan te kijken dat een vrouw zo nuchter kan redeneren.
Mijn ervaring met mijn ex, heeel lang geleden was ook zo.
Als we een discussie hadden en ze kwam naar mijn mening niet meer verder dan begon ze over een ander onderwerp en telkens weer.
Als ik dan vroeg om een punt af te maken vroeg ze of ik niet snel genoeg kon reageren cq denken.
Heel slim maar erg doorzichtig.

16-dec 2011 , 07:50

# 3

Frans Groenendijk:

@Louis Dat vind ik naar voor je om te horen.

16-dec 2011 , 09:15

# 4

trias politica:

Goed stuk Frans. Ook aan de comment van Ester hoef ik niets toe te voegen, die is zo helder als glas.

Berger blijft zo glad als een paling in een emmer snot, maar weet dat bij de brave NRC lezertjes van dit moment, zijn woorden zullen worden geslikt als zoete koek. Zijn zalvende woorden. Een bijbelinterpretatie is er niets bij.

16-dec 2011 , 10:43

Uw reactie:

Reageren is niet mogelijk op dit bericht.

Terug naar begin artikel