Naakte Keizers in dure kleren
De dagen rond Kerstmis lenen zich uitstekend voor enige bezinning. Contemplatie zo u wilt. En ofschoon sommigen, zich richtend tot de natie, zorgvuldig vermeden aan enige zelfreflectie te doen, wil ik juist wel een moment stil staan bij de wereld waarin we nu leven: het Avondland 'Europa', waarover ik al zoveel heb geschreven. Hier en elders. Maar nu eens een keer niet over de eurocrisis, maar over de Europese cultuur zelf.
Veel burgers zijn bezorgd over hun toekomst. Zij leven in onzekere tijden. Velen verkeren in de veronderstelling dat alles boven hun hoofden wordt bedisseld. Velen vragen zich af of hun baan, hun geloof, ja zelfs hun vrijheid op het spel staan.
» Ons staatshoofd sprak in haar Kerstrede de zalvende woorden: "Verbeter de wereld, begin bij jezelf". Geloofwaardig? Ik heb zo mijn twijfels.
Nu wil ik het niet specifiek hebben over de Kerstrede van Hare Majesteit en al helemaal niet over de vraag of deze integer of hypocriet genoemd kan worden, maar ik wil u, lezer, wel deelgenoot maken van enkele contemplaties over deze tijd waarin we nu leven. Wat zijn de peilers waarop het moderne Europa rust? Waar komen we vandaan? En, misschien belangrijker nog, waar gaan we naartoe?
Wie kijkt naar het Europa van na 1945 kan constateren, dat in de ruim 65 jaar die er sedertdien verstreken zijn het nodige is veranderd in de Oude Wereld.
Traditionele zekerheden zoals die door de Kerk werden aangeboden zijn verwaterd: het CDA loopt leeg. Maar ook het traditionele socialisme staat onder druk. De Partij van de Arbeid dreigt haar positie als belangrijkste socialistische politieke partij te verliezen aan de anti-Europeanen van de SP. Het kan verkeren.
Welke denkrichtingen zijn bepalend geweest voor de totstandkoming van het moderne Europa? Vaak wordt gesteld dat de basis van onze cultuur wordt Een optimistische levensvisiegevormd door de joods-christelijke en humanistische tradities. Maar is dat wel zo?
Voor een deel wel, maar zeker niet uitsluitend. Het Verlichtingsdenken heeft bij de vorming van de Europese natiestaat minstens zoveel, zo niet meer, bijgedragen.
De essentie van het Verlichtingsdenken was, dat zij de rede centraal stelde in het verklaren van de wereld. Een optimistische levensvisie met de mens als hoeder van zijn eigen lot. Geloof in vooruitgang, vertrouwen in de de natie-staat, een de-enchantment of the world, het ter discussie stellen van het primaat van religie. Resulterend in de scheiding tussen Kerk en Staat, nadruk op religieuze tolerantie en een centrale rol voor de ratio om de wereld om ons heen te verklaren. Het bekende 'sapere aude!' werd symbolisch voor het Verlichtingsdenken. En natuurlijk kon het niet anders dat hierop een reactie moest komen.. En die kwam er ook.
Door Horkheimer en Adorno, beter bekend als de grondleggers van de Franfurter Schule, in hun Dialektik der Aufklärung. Hierin wordt getracht om de rol van de ratio als verklaring van de wereld te marginaliseren en de'mythische' dimensie in het bestaan terug te brengen. Helaas heeft de Frankfurter Schule een dominante plaats verworven in het denken over mens- en maatschappij in het huidige Europa. Om nog maar te zwijgen over de post-modernisten, die eigenlijk beter anti-modernisten zouden moeten worden genoemd.
De Frankfurter Schule en later de post-modernisten bekritiseerden het Verlichtingsdenken, die zij verweten 'de mythe' uit het menselijk bestaan te hebben gehaald. Holisten als Gregory Bateson en de Amerikaanse cultuur historicus Morris Berman (The re-enchantment of the world, 1981) hebben pogingen ondernomen om beide werelden met elkaar in overeenstemming te brengen en zelfs vrij recent nog kwam cultuurfilosoof Charles Taylor nog met een poging beide werelden te verbinden. Echter, in mijn opinie zijn het allen naakte keizers in dure kleren. Immers, onze ratio biedt het beste wapen tegen obscurantisme, bijgeloof, religieus fanatisme en nationaal-socialistische waandenkbeelden.
De Franse natuurkundige Alan Sokal, bekend van diens wereldberoemde hoax*, heeft samen met diens Belgische collega Jean Bricmont op onnavolgbare wijze de vloer aangeveegd met het relativerende denken van de Frankfurter Schule en de Post-Modernisten (zie: Impostures intellectuelles A. Sokal, J. Bricmont, Odile Jacob, oktober 1997).
Ik beveel iedereen aan dat boek te lezen. Er is een goede Nederlandse vertaling beschikbaar: 'Intellectueel Bedrog', Postmodernisme, wetenschap en antiwetenschap, uitgegeven bij Uitgeverij EPO te Antwerpen en De Geus te Breda.
Wie de werken leest van Marcuse tot Habermas of van Adorno tot Feyerabend, of zelfs van Weber en Foucault, telkens valt het wollige, onheldere taalgebruik op. Helder denken is helder schrijven. Zou je denken..
Ook het hele huidige ecologische denken, die ik karakteriseer als de 'groene revolutie', komt mede voort uit diezelfde verwarde koker van de Frankfurter Schule en Post-Modernisten. Met verstrekkende politieke gevolgen, zoals we ook gisteren weer eens hebben mogen constateren.
Ik citeer Sokal maar eens: Indien intellectuelen, en in het bijzonder die van links, een positieve bijdrage willen leveren tot de ontwikkeling van de maatschappij, dan kunnen ze dat vooral doen door een onderzoek van het aanwezige gedachtegoed en een de-mystificatie van het dominante vertoog: niet door het uitvinden van hun eigen mystificaties. Een gedachte wordt niet 'kritisch' door zichzelf zo te noemen, maar op grond van haar inhoud' (Intellectueel Bedrog, pag. 201).
De huidige moderne tijd kenmerkt zich door overweldigende hoeveelheden informatie, die met de snelheid van het licht de wereld overgaan. Dit fenomeen is betrekkelijk nieuw en nooit eerder in deze schaal vertoond in de wereld. Zoals alles kan dit ten goede en ten kwade aangewend worden. De tijden dat een institutioneel geloof de mensen dom kon houden door de waarheid te verbloemen zijn gelukkig afgelopen, maar wie kijkt hoe de nieuwe bureaucratische elite probeert de massa knollen voor citroenen te verkopen waant zich somtijds terug in De Middeleeuwen.
Graag citeer ik in dit verband de Engelse Verlichtingsfilosoof John Locke over de volkssoevereiniteit:
Wanneer de instanties door een slecht bestuur hun recht en hun macht verbeuren, dan keert de hoogste macht bij de gemeenschap terug, en het volk heeft het recht soeverein te handelen en de wetgevende macht zelf uit te oefenen of een nieuwe regeringsvorm op te richten, en de hoogste macht - die het volledig en onbeperkt bezit - in nieuwe handen te leggen, geheel zoals het volk wil" (Two Treatises of Government, 1690, vertaling: P. Van de Meerssche e.a., De 19de en 20ste eeuw. Deel 1. De Westerse samenleving. Reeks documentatiemappen geschiedenis en maatschappij. Antwerpen, De Nederlandsche Boekhandel, 1985, blz. 10).
Misschien dat Barroso, Van Rompuy en consorten zich deze simpele woorden van Locke zich nog eens herinneren zullen, voordat zij 500 miljoen mensen in een fuik laten zwemmen waaruit terugkeer nauwelijks mogelijk is.
* De Sokal-affaire betrof een hoax. Sokal stuurde een nepartikel, doorspekt met onzinnige redeneringen en pseudo wetenschappelijk jargon, naar het Amerikaans academisch tijdschrift Social Text. Sokal wilde, bij wijze van experiment, te weten komen of een goedgemaakt maar compleet onzinnig artikel gepubliceerd zou worden in een postmodern tijdschrift als het a) goed zou klinken, en b) de redactieleden zou flatteren met ideologische maar holle concepten. Het artikel werd, in 1996, inderdaad gepubliceerd en veroorzaakte veel verontwaardiging in de internationale academische wereld, die jaren later nog voelbaar was. (bron: Wikipedia)
Reacties
# 1 "Hier is een audio interview met Ann Barnhardt, een Amerikaanse commodity-broker die al het geld aan haar klanten heeft terug gegeven omdat ze dat geld niet meer veilig kan garanderen in het huidig "illegaal" klimaat van de Amerikaanse financiële wereld!!!"
André van Delft:
"Hier is een audio interview met Ann Barnhardt, een Amerikaanse commodity-broker die al het geld aan haar klanten heeft terug gegeven omdat ze dat geld niet meer veilig kan garanderen in het huidig "illegaal" klimaat van de Amerikaanse financiële wereld!!!"
http://lvb.net/node/9033#116594
26-dec 2011 , 02:33
# 2 Een ander voorbeeld van intellectueel bedrog is het toepassen van het begrip entropie op het mondiale energievraagstuk. LInkse mensen willen daarmee betogen dat we heel zuinig moeten zijn met energie omdat de energiedichtheid alleen maar kan afnemen.
Ester Losita:
Een ander voorbeeld van intellectueel bedrog is het toepassen van het begrip entropie op het mondiale energievraagstuk. LInkse mensen willen daarmee betogen dat we heel zuinig moeten zijn met energie omdat de energiedichtheid alleen maar kan afnemen.
In werkelijkheid heeft entropie daar hooguit indirect iets mee te maken en daarnaast is het niet zo dat het universum zich rechtlijning naar een koude, stille dood toe beweegt.
26-dec 2011 , 04:08
# 3
trias politica:
@ andre, die broker klinkt oprecht, maar wat ik niet begrijp is, dat er geen maatregelen tegen de Chicago stock exchange zijn getroffen. Op zijn minst zouden gedupeerde klanten rechtszaken hebben moeten aanspannen, zeker in de claimcultuur daar in de VS. Ik denk dat met dat jury systeem daar er vette penalties betaald hadden moeten worden. Echter, ik heb daarover niets gelezen. Dan bekruipt mij toch twijfel, als je begrijpt wat ik bedoel.
26-dec 2011 , 04:23
# 4
trias politica:
@ andre, ter vermijding van misverstanden: het gaat me er niet om dat ze de klanten zelf schadeloos heeft gesteld, maar dat de stock exchange zelf niet is beboet wegens illegale praktijken. Als mijn kwartjes op een dergelijke frauduleuze wijze zouden zijn behandeld dat lag de volgende dag een advocatenbrief op de mat bij de directie.Ik vraag me af: waarom is dat niet gebeurd ?
26-dec 2011 , 04:31
# 5 Trias, ik weet te weinig van deze zaak af. Ik heb wel een paar links:
André van Delft:
Trias, ik weet te weinig van deze zaak af. Ik heb wel een paar links:
Transcript van het radiointerview: http://www.financialsense.com/contributors/2011/12/02/ann-barnhardt/interview-transcript
Ann's brief van 17 november staat hier:
http://www.theblaze.com/stories/going-galt-hedge-broker-shuts-down-firm-with-chilling-letter-about-the-market/
2 reacties:
"I knew I recognized that name…she is the same Ann Barnhardt that made the video quoting passages from the Koran, ripping the pages out, and burning them. The video part 1 is here: http://www.youtube.com/watch?v=6xqtYkd2gCs "
...
"Yeah. This chic has more balls than most men. She’s a trooper and says it like it is."
Daarom stond ze al eerder op K&K
http://www.islamofobie.nl/index.php/blog/meer/prijsvraag_het_kwaadaardigste_vers_van_koran_of_bijbel/
Bijzondere vrouw. Op haar blog staat o.a. een mooi stuk over Sint Nicolaas: bisschip en bokser voor God: http://barnhardt.biz/
26-dec 2011 , 06:18
# 6
Frans Groenendijk:
The divine miss Barnhardt, noemde ik haar al eens :-)
26-dec 2011 , 06:27
# 7 André, heb haar site even bekeken. Zij is erg productief en eh..., inderdaad héél bijzonder.
trias politica:
André, heb haar site even bekeken. Zij is erg productief en eh..., inderdaad héél bijzonder.
Heb je gelezen wat ze schreef over Maria ?
26-dec 2011 , 06:33
# 8 Trias: dat heb ik gelezen. Het overdenken waard, vind ik, al weet ik niet of ik het te ver gezocht vind om van immuumcellen naar de onbevlekte ontvangenis te redeneren.
André van Delft:
Trias: dat heb ik gelezen. Het overdenken waard, vind ik, al weet ik niet of ik het te ver gezocht vind om van immuumcellen naar de onbevlekte ontvangenis te redeneren.
Ann kreeg blijkbaar allerlei soorten reacties op dat stuk; een deel daarvan ontstemde haar. ze schreef:
That “your truth – my truth” bullshit is one of the single most evil concepts in the universe.
In contrast, the “my truth your truth bullshit” (MTYTB) pseudo-Christian is a vapid, inane empty shell
De afkorting MTYTB komt verder op Internet nog niet voor. Ten onrechte vind ik; het relativisme staat ook mij erg tegen. Lang geleden had ik een vreemde mailwisseling met één van de heren van Skepsis. Mijn "tegenschrijver" beweerde al gauw dat "de waarheid niet bestaat".
Ik wees hem op de inconsistentie dat hij dat die bewering als absolute waarheid claimde. Maar daar ging hij niet serieus op in; hij deed er een beetje leuk over. Dit viel me erg tegen, omdat Skepsis eerder juist erg goed over de affaire Sokal had geschreven.
26-dec 2011 , 07:20
# 9 Het lijkt mij niet billijk om de naam Weber (welke Weber? Max, Alfred of misschien Marianne) in een adem te noemen met deze charlatans. Max Weber hoort thuis in het rijtje Claude de Saint Simon, Auguste Comte, Emile Durkheim, Vilfredo Pareto, Alexis de Tocqueville en nog een paar andere illustere figuren van de sociale filosofie.
Alf Jans:
Het lijkt mij niet billijk om de naam Weber (welke Weber? Max, Alfred of misschien Marianne) in een adem te noemen met deze charlatans. Max Weber hoort thuis in het rijtje Claude de Saint Simon, Auguste Comte, Emile Durkheim, Vilfredo Pareto, Alexis de Tocqueville en nog een paar andere illustere figuren van de sociale filosofie.
Het epistemisch relativisme is inderdaad een heel erge vorm van obscurantisme. Een probaat medicijn ertegen is bijvoorbeeld het boek van John Searle: The Construction of Social Reality.
Wat de Verlichting betreft, die was niet uit de hemel komen vallen of door engelen geopenbaard maar is het voortzetten van het proces dat in het oude Griekenland was begonnen. Zie Karl R. Popper: The Open Society and Its Enemies, deel 1 over de Sofisten, de initiators van de Eerste Verlichting, the Great Generation.
Voor een uitgebreidere behandeling, W.K.C Guthrie: A History of Greek Philosophy: Volume 3, The Fifth Century Enlightenment, Part 1, The Sophists.
26-dec 2011 , 08:20
# 10 Inderdaad een fantastisch boek, "intellectueel bedrog".
Arend:
Inderdaad een fantastisch boek, "intellectueel bedrog".
In het boek wordt ook heel veel aandacht besteed aan het misbruik van termen uit de wiskunde en de natuurkunde, door post-modernisten. Veel van hen blijken simpelweg niet te weten waar ze het over hebben. Ze gebruiken woorden en principes die ze niet begrijpen, puur om "wetenschappelijk" over te komen. Gezien hun vakgebied prikken Sokal en Bricmont daar ganadeloos doorheen.
En inderdaad, wie echt iets zinnigs te melden heeft, heeft daar geen moeilijke woorden voor nodig die hij/zij niet begrijpt. Wollig taalgebruik dient meestal als afleiding van onwetendheid, of erger (weten dat je ongelijk hebt).
Ook leuk trouwens, de "postmodernism generator".
http://www.elsewhere.org/pomo/
27-dec 2011 , 12:36
# 11 @ alf Jans, wat Weber heeft geschreven over kapitalisme en protestantisme was historisch onderzoek van de koude grond.
trias politica:
@ alf Jans, wat Weber heeft geschreven over kapitalisme en protestantisme was historisch onderzoek van de koude grond.
Verder betwist ik dat de Verlichting zich beroept op de oude Grieken. Sterker nog, de Verlichting nam juist afstand van 'de oudheid'.
Het standaardwerk van Guthrie is dan wel weer een erg goed boek.
27-dec 2011 , 01:17
# 12 @ Trias
Alf Jans:
@ Trias
Max Weber week in geen enkel opzicht van zijn tijdgenoten qua methodiek maar ook qua de gewetensvolle manier waarop ze hun in die tijd nog in statu nascendi verkerende wetenschap bedreven.
Zonder Renaissance geen Verlichting. Zonder de oude Grieken geen Renaissance. STERKER NOG: ZONDER DE OUDE GRIEKEN GEEN WESTERSE BESCHAVING. Het was niet toevallig dat Guthrie het had over the Fifth Century Enlightenment. Ook is het wenselijk om Popper’s Open Society nog eens te herlezen nu het Westen door weer een totalitarisme (dit keer niet het communisme maar het mohammedanisme) bedreigd wordt.
Laat ik nog maar eens het citaat neerplempen waar ik het 1000% mee eens ben:
„Unser europäisches Denken hebt an bei de Griechen, und seitdem gilt es als die einzige Form des Denkens überhaupt. Zweifellos ist diese griechische Form des Denkens für uns Europäer verbindlich, und wenn wir damit Philosophie und Wissenschaft treiben, so löst es sich von allen geschichtlichen Bedingheiten und zielt auf das Unbedingte und Beständige, auf die Wahrheit, ja, es zielt nicht nur darauf, sondern erreicht es auch, Beständiges, Unbedingtes und Wahres zu begreifen.
Um in der Entwicklung des frühen Griechentums den Prozeß zu verfolgen, der das Europäische Denken heraufführt, muß man das „Anheben“ des Denkens bei den Griechen radikal verstehen: die Griechen haben nicht nur mit hilfe eines schon vorweg gegebenen Denkens nur neue Gegenstände (etwa Wissenschaft und Philosophie) gewonnen und alte Methoden (etwa ein logisches Verfahren) erweitert, sondern haben, was wir Denken nennen, erst geschaffen: der menschliche Geist als tätiger, suchender, forschender,Geist ist von ihnen entdeckt; eine neue Selbstauffassung des Menschen liegt dem zugrunde.“
Bruno Snell
Die Entdeckung des Geistes
De Helleense geest die uniek is in de menselijke geschiedenis werd de Europese geest, de Westerse geest die zich ontplooide in de Westerse geschiedenis, culminerend in de Nuova Scienza,Verlichting en last but not least de Industriële Revolutie.
Verlichtingsdenken is Europees denken en dus een uit het oude Hellas afkomstig denken. Niets Helleenser dan sapere aude. Iemand die mentaal en spiritueel een Westerling is kan van zichzelf zeggen: “Ook ik ben een Helleen.”
De Verlichting was opnieuw de herbevestiging van het vertrek van de Mythe naar de Logos. (Wilhem Nestle).
De Verlichting is het gevolg van de historische continuïteit van de Westerse beschaving, niet een conceptueel meteoriet die toevallig in het Europa van de 17de en de 18de eeuw uit de hemel was komen vallen. In dezen kan ik het volledig eens zijn met Jose Ortega y Gasset die in La Rebellion de las Massas en Historia como Sistema de grootsheid van de Westerse beschaving o.a. zag als gevolg van de continuïteit ervan. Revolutie in welke vorm dan ook is een illusie. Men kan een cultuur niet op een tabula rasa uitvinden.
Wat het boek van Sokal en Bricmont betreft: Mensen zoals Jacques Lacan, Julia Kristeva, Luce Irrigaray, Bruno Latour, Jean Baudrillard, Gilles Deleuze, Paul Virilio en alle andere postmodernisten vormen een regressie naar mythe en obscurantisme.
Overigens kan ik het alleen maar mee eens zijn met de conclusies van de socioloog Stanislaw Andreski:
“So long as authority inspires awe, confusion and absurdity enhance conservative tendencies in society. Firstly, because clear and logical thinking leads to a cumulation of knowledge (of which the progress of natural sciences provides the best example) and the advance of knowledge sooner or later undermines the traditional order. Confused thinking, on the other hand, leads nowhere in particular and can be indulged indefinitely without producing an impact upon the world.”
Uit Social Sciences as Sorcery.
Een goede site waar verwante thema’s door Sokal en Bricmont behandeld ook te vinden is, is Butterflies and Wheels. http://www.butterfliesandwheels.org/
Een verhelderend artikel:
http://www.physics.nyu.edu/faculty/sokal/tallis.html
A propos “clear and logical thinking”. Wij hedendaagse mensen kunnen ons niet meer voorstellen dat er ooit een tijd was geweest dat clear and logical thinking (LOGOS), een zeldzaamheid was in de wereld waar de MYTHE overheerst. Het was aan bepaalde oude Hellenen (Founding Fathers of Western Civilization) te danken dat er zoiets bestaat als “clear and logical thinking”. Wie dit niet plausibel vindt moet maar eens rondneuzen in de werelden van het oude Egypte, India of China.
27-dec 2011 , 03:56
# 13 Artikelen in Butterflies and Wheels over Intellectual Impostures:
Alf Jans:
Artikelen in Butterflies and Wheels over Intellectual Impostures:
http://www.butterfliesandwheels.org/?s=Sokal+Bricmont
27-dec 2011 , 04:55
# 14 @ Alf Jans, ik had een stuk ingestuurd met > 6000 tekens en dat werd niet geplaatst, want het maximum bedraagt 5000, maar het werd tevens niet bewaard..
trias politica:
@ Alf Jans, ik had een stuk ingestuurd met > 6000 tekens en dat werd niet geplaatst, want het maximum bedraagt 5000, maar het werd tevens niet bewaard..
Ik zal de webbeheerder daar op aanspreken, want dat kan natuurlijk niet. Als ik weer inspiratie heb, zal ik opnieuw een poging wagen.
27-dec 2011 , 06:56
# 15 @ alf jans.
trias politica:
@ alf jans.
Hier de verkorte versie van mijn eerdere reactie. Die kwam ongeveer neer op het volgende.
Ik ben met u eens dat Weber dezelfde methoden gebruikte als zijn tijdgenoten, maar u weet wellicht ook dat sindsdien het historisch bronnenonderzoek een sterke ontwikkeling heeft doorgemaakt.
Mijn bezwaar destijds en nu nog tegen Weber was, dat hij een onjuist verband legde tussen de opkomst van het kapitalisme en het protestantisme. Een veelgehoorde cliché, die echter niet juist is.
In tegenstelling tot de Renaissance denkers beriepen de Verlichtingsfilosofen zich niet op de Griekse oudheid. Zij beriepen zich vooral op de 'rede' (denk aan Descartes).
Ik zie de opkomst van het verlichtingsdenken vooral voortgekomen uit de ontdekkingsreizen en de eerste wetenschappelijke revolutie. Op DDS heb ik in een comment een historisch overzicht gegeven (zie mijn reactie op 13:19, http://www.dagelijksestandaard.nl/2011/12/naakte-keizers-in-dure-kleren.
Over Popper had ik geschreven, dat ik in mijn studietijd (eind jaren zeventig, begin jaren tachtig) veel waardering had, maar dat mijn oordeel inmiddels wat genuanceerder ligt. Zeker voor wat betreft zijn maatschappij analyses, zijn wetenschapsfilosofische bijdragen kunnen mij nog altijd bekoren.
Overigens, met uw laatste alinea van comment # 12 ben ik het méér dan eens.
27-dec 2011 , 07:20
# 16 @ alf jans, dank voor de link naar http://www.physics.nyu.edu/faculty/sokal/tallis.html
trias politica:
@ alf jans, dank voor de link naar http://www.physics.nyu.edu/faculty/sokal/tallis.html
Interessant stuk, waar ik het grotendeels mee eens ben. Die link naar Butterflies & Wheels brengt mij op een commentpagina waar ik weinig mee kan.
27-dec 2011 , 08:42
Reageren is niet mogelijk op dit bericht.