Oligopolies en ambtenarenmentaliteit
Theorie en praktijk van de vrije markt zijn in vrijwel alle opzichten superieur aan theorie en praktijk van economische ordening van meer socialistische, sociaal-democratische of communistische snit.
Een paar dagen geleden kondigde ik dit stukje al aan. Het gaat over een concrete aanvaring van mij als kleine ondernemer met een oligopolist (Centraal Boekhuis). Bij die aankondiging diepte ik alvast een oud essay (noot 1) van mijn hand op over marktfundamentalisme. In dat essay werden al enkele problemen aangestipt die ontstaan wanneer 'de vrije markt' niet gewaardéérd wordt vanwege haar (potentiële) kwaliteiten maar verhéérlijkt of gemythologiseerd.
Problemen zoals het onvoldoende focussen op waar nu precies de kracht van de ondernemingsgewijze productie in schuilt en te weinig oog hebben voor het gevaar van de vorming van monopolies en oligopolies.
» George Gilder en Herman de Soto
De zegeningen die de vrije markt kan brengen stelt eisen aan overheden. Er is in ieder geval een zekere maatschappelijke rust en een functionerende rechtstaat nodig.
In het meesterwerk van George Gilder, The Israel Test, waarvan de Nederlandse vertaling dit jaar beschikbaar komt, vermeldt hij, bijna terloops, dat kapitalisme niet kan functioneren in maatschappelijke chaos en oorlog.
In het werk van de beroemdste Zuid-Amerikaanse econoom, Herman de Soto, komt naar voren dat de afwezigheid van oorlog en chaos echt nog niet voldoende is.
Ik heb dat boek nog niet gelezen maar alleen de titel en de 'boekflap' van zijn bestseller The Mystery of Capital: Why Capitalism Triumphs in the West and Fails Everywhere Else bevestigt het beeld dat ik heb gekregen uit de publiciteit die hij in de loop der jaren kreeg, vooral als de man die de rol van 'de informele economie' onder de aandacht bracht: … the real problem is that such countries have yet to establish and normalize the invisible network of laws that turns assets from "dead" into "liquid" capital. In the West, standardized laws allow us to mortgage a house to raise money for a new venture, permit the worth of a company to be broken up into so many publicly tradable stocks, and make it possible to govern and appraise property with agreed-upon rules that hold across neighborhoods, towns, or regions. This invisible infrastructure of "asset management"--so taken for granted in the West, even though it has only fully existed in the United States for the past 100 years--is the missing ingredient to success with capitalism, insists de Soto. But even though that link is primarily a legal one, he argues that the process of making it a normalized component of a society is more a political--or attitude-changing--challenge than anything else. Mijn nadruk, FG noot 2) 3)
De uitgeverswereld en de logistiek
Maar dat zijn dus juist heel grote lijnen en ik zou gaan schrijven over concrete details van een praktijksituatie.
Dit stukje praktijk sluit eigenlijk wel aardig aan bij de laatste regel van bovenstaande 'editorial review', het gaat ook over 'attitude'. Ik sluit af met iets algemenere overwegingen.
Bij de start had ik me al gerealiseerd dat winst maken als uitgeverij geen kleine opgave zou worden.
Weliswaar heb je, meer nog dan in bijna alle andere branches, het voordeel dat je per product goedbeschouwd een monopolie hebt, en is -zeker in de nonfictie- de prijselasticiteit gering, maar als uitgever moet je tegelijkertijd presteren op heel verschillende markten. Je moet niet alleen lezers, auteurs en recensenten bereiken en hen iets bieden, maar je bent ook in hoge mate afhankelijk van wat boekhandels doen en die varen weer in hoge mate op het kompas van de media, vooral de televisie. Maar dat niet alleen. Er is ook nog de logistiek. Daarin bestaat geen absoluut monopolie, maar het komt er wel dichtbij.
Naast Centraal Boekhuis er is nog Scholtens Groothandel. Scholtens lijkt op het gebied van logistiek en de onmisbare ICT beter te functioneren, maar de boekhandels laten de toelevering in de praktijk vaak volledig aan één van beiden over en de concurrentie tussen beiden lijkt dus niet op die uit de economie-leerboekjes. Scholtens gaat bovendien in principe helemaal niet in zee met kleine uitgeverijtjes. Niet alleen de meeste boekhandels maar ook Bol.com stelt levering via Centraal Boekhuis verplicht.
De tarieven van Centraal Boekhuis zijn in overeenstemming met hun marktpositie. Bijzonder duidelijk komt dat tot uiting in hun prijsbeleid met betrekking tot het zogenaamde 'Printing On Demand'. Het drukproces is tegenwoordig zó ver geautomatiseerd dat het nu daadwerkelijk mogelijk is om boeken letterlijk per exemplaar (pas) te drukken op het moment dat er vraag is naar een volgend exemplaar. POD bij Centraal Boekhuis lijkt helemaal een ideale combinatie. Niet alleen de voorraadkosten worden tot nul gereduceerd: in plaats van de kosten voor vervoer van boeken van drukkers naar Culemborg is er nog slechts de levering van papier en inktleveranciers. Centraal Boekhuis vraagt voor boeken die via dit proces geproduceerd worden, bedragen die letterlijk honderden procenten hoger liggen dan die van verschillende kleine ondernemingen (op dit vlak is er dus wel een soort concurrentie: déze prijzen zullen dus vermoedelijk wèl gaan zakken).
Koning, burger of onderdaan
Wanneer bedrijven langdurig een bijna-monopolie positie bezitten, gaan ze karakteristieken vertonen van ambtenarij: de klant is geen koning maar op z'n best burger en op z'n slechtst onderdaan.
Dat bleek en blijkt vooral uit de manier waarop men vanuit CB omgaat met een aanvaring over kosten die ze mij in rekening willen brengen.
Toen me, nog voor de presentatie van het boek, gebleken was dat slechts één boekhandel het aan zou durven exemplaren van Bezorgde vaders actief aan te bieden, moest ik tot mijn spijt vast stellen dat het boek misschien nog wel een kans zou maken, maar dat de uitgeverij het bij gebrek aan kapitaal niet zou gaan redden en trok ik de stekker er uit. Was Centraal Boekhuis een normaal bedrijf dat functioneerde in een omgeving die een betiteling als 'vrije markt' verdiende, dan stonden voor hen nu twee mogelijkheden openVervolgens sloeg ik het contract en de 'Algemene voorwaarden' erop na, om te kijken hoe een en ander af te handelen met CB. Er bleken twee regels te zijn geformuleerd met betrekking tot het retourneren van boeken naar uitgeverijen: één die specifiek ging over bedrijfsbeëindiging en een die daar niet specifiek over ging. In geval van bedrijfsbeëindiging zouden de boeken worden geretourneerd en de 'daaraan verbonden kosten' in rekening worden gebracht. In andere gevallen rekent men 1,19 euro per exemplaar, ongeacht hoe groot de aantallen zijn!
Ik kreeg een factuur gebaseerd op die laatste regel en liet in reactie daarop eerst telefonisch weten dat ik deze factuur niet zou voldoen en na een nieuw bericht met als onderwerp "Verzoek tot betaling" zond ik deze e-mail:
Geachte Mevrouw M1,
Per post ontving ik een 'verzoek tot betaling' in verband met factuur nummer 999999.
Deze factuur zal ik niet voldoen omdat deze opgesteld is op een wijze die in strijd is met het idee van fatsoenlijk zaken doen.
Wanneer u mij een factuur zendt die wel in overeenstemming is met die normen, dan zal ik deze onmiddellijk betalen.
Ik heb hierover in mei jl reeds een telefoongesprek en een e-mail-uitwisseling gehad met mevrouw M2 en mevrouw G.
Deze factuur heeft met name betrekking op de beëindiging van de DurfUitgeverij en daarmee van het contract tussen de DurfUitgeverij en Centraal Boekhuis en meer in het bijzonder op het opruimen van de planken waarop in totaal circa 850 boeken lagen.
In de voorwaarden die behoren bij ons contract zijn er twee regels die in theorie betrokken zouden kunnen worden op de kosten verbonden aan dit opruimen.
De ene regel (art 23) heeft betrekking op de voorliggende situatie van beëindiging van de uitgeverij en het contract (cf art 3.5 e)
In artikel 23 van uw Algemene Voorwaarden:
"..zal de opgeslagen voorraad naar een door Opdrachtgever opgegeven bestemming worden verzonden. ...zal CB de daaraan verbonden kosten, waaronder begrepen (doch niet beperkt tot) de uitslagkosten, vervoerskosten en factuuraandelen, in rekening brengen bij Opdrachtgever."
De andere heeft betrekking op situaties waarin daar geen sprake van is, maar die slaat op een contract dat doorloopt, waarbij de uitgever verzoekt een deel van de voorraad weer terug te zenden. Deze staan in de bijlage van de tarievenlijst.
CB Compact tarievenlijst in de bijlage :
"Indien u uw voorraad retour wilt ontvangen op de eigen locatie, worden de distributiekosten per exemplaar plus de reguliere vervoerskosten in rekening gebracht".
Geen fatsoenlijk mens, en een rechter zeker niet, zal akkoord gaan met wat u nu doet: het tot in het absurde oprekken van de vage kreet tussen haakjes 'doch niet beperkt tot'.
U doet het voorkomen alsof de eenmalige uitslag van 850 boeken voor u een vergelijkbare inspanning vergt als uitlevering in 100, 200 of 850 leveringen aan verschillende winkels.
'Daaraan verbonden kosten' staat er. Niet 'kosten die er aan verbonden zouden zijn bij reguliere retourzending'.
Was Centraal Boekhuis een normaal bedrijf dat functioneerde in een omgeving die een betiteling als 'vrije markt' verdiende, dan stonden voor hen nu twee mogelijkheden open: een aanmaning sturen en vervolgens proberen een deurwaarder zo gek te krijgen bij mij aan te gaan kloppen als opstapje naar behandeling voor het kantongerecht of gewoon zakelijk ingaan op mijn argumenten en een fatsoenlijke factuur sturen. Men deed echter geen van beiden. Ik kreeg bericht dat "voor mij geen uitzondering werd gemaakt" en sindsdien hoor ik al weer enkele weken niets. Sakkerloot! Ze deden dus alsof ik een procedure bij hen gestart had om beroep te doen op een of andere ontheffingsregeling voor minvermogenden!
Onderdanen kunnen een beroep doen op hun zieligheid
En geen misverstand: het gaat hier echt niet om lompheid of bureaucratie of zo, het is echt pure ambtenarenmentaliteit. Dat bleek uit de communicatie rond een eerdere retourzending.
De drukker maakte bij de aflevering van hetzelfde boek Bezorgde vaders, een fout: per abuis zond men alles rechtstreeks aan het Boekhuis in plaats van aan mij. Daardoor zou ik op de boekpresentatie zonder exemplaren zitten en ik nam contact op met CB om te vragen wanneer ik het teveel gezondene kon ophalen. Dit kon niet. Er kon wel een spoedlevering uitgevoerd worden tegen het 1,19 euro tarief. Knarsetandend ging ik akkoord en wendde me tot de drukker. Drukkerij Wilco functioneert wel in een competitieve markt en kent dus ook het begrip service. Onmiddellijk gaf men niet alleen toe een fout gemaakt te hebben: men toonde zich ook bereid om de belachelijk hoge kosten van de spoedlevering voor hun rekening te nemen!
Toen duidelijk was dat mijn bedrijf het niet gered had en beëindiging van het contract in zicht kwam, herinnerde men zich bij CB ook deze retourzending en liet weten dat het toch wel zielig voor mij geweest was en dat ze 20% korting zouden geven op de levering van die spoedzending… 4)
En hoe sluit deze concrete aanvaring nu aan op de attitude-kwestie waarmee ik een koppeling legde met De Soto? Langs twee kanten denk ik. Los van de oligopolistische positie zou het personeel van CB zich heel wat zakelijker kunnen opstellen. Van de andere kant denk ik dat het helpt dat ik een klein beetje verstand heb van rechten en economische theorie: ik vermoed dat heel wat mensen in mijn positie het risico van een rechtszaak niet aan zouden durven, ook met het oog op de proceskosten. Dat mensen zichzelf tegenover zo'n bedrijf even machteloos zouden inschatten als tegenover ambtenarij.
Concurrentie via omwegen
Maar ik wil ook benadrukken dat veel markten niet volgens het boekje werken . 'Zuivere' concurrentie komt weinig voor. Economische wetenschappers en politici dienen dit scherp in de gaten te houden. In die oude beschouwing maakte ik al melding van de positie van Microsoft die destijds monopolistische trekken vertoonde. Uiteindelijk is die positie doorbroken. Maar níet doordat bedrijven tegen een lagere prijs producten leverden die in verschijningsvorm rechtstreeks concurreerden met die van Microsoft. Voor wat betreft Operating Systems verloor Apple bijvoorbeeld nog verder terrein en het inferieure product Internet Explorer (ik spreek van de oudere versies) zou eerst nog eerst nog een bijna-monopolie verwerven. De illegale koppelverkoop werd door de EU met boetes bestreden. Een belangrijke factor in het doorbreken van de bijna-monopolie positie werd daarnaast geleverd door ICT-ers met liefde voor hun vak: Linux en andere open source software kwam op de markt. En nog weer later speelde de opkomst van Google een beslissende rol. De voortgaande internetrevolutie zorgde daarna voor het concept Software As Service. En dan waren er nog de mobieltjes-revoluties en de I-producten van Apple.
Zo'n soort concurrentie via omwegen zal uiteindelijk ook Centraal Boekhuis wel onderuit halen. Maar dat zal niet gaan volgens eenvoudige modellen van zuivere concurrentie en te langzaam. De betekenis van boekhandels zal verminderen en de rol van e-books zal groter worden. Maar daarbij gaat het behalve om een culturele omslag ook om zaken als standaardisatie en (technische bescherming van) auteursrechten. Langdurige processen waarbij ook allerlei machtsposities een rol spelen die niet 'horen' maar wel degelijk bestaan.
Voor echte e-books zijn er twee 'standaards': de situatie lijkt wel wat op die in de browser-markt van enige jaren geleden. Daar was enerzijds een -onderhandelde- industrie-standaard en anderzijds de vaker voorkomende afwijking daarvan: IE. Een een bron van zowel ergernis als inkomsten voor ict-ers. Bij de e-books is er de -onderhandelde Europese- standaard 'epub' tegenover de vaker voorkomende afwijking daarvan: het kindle formaat van Amazon en daarnaast de concurrentie van de onechte e-readers van Mac.
1) Dit was het eerste stuk op deze webstek dat meer minnetjes dan plusjes ontving. Mijn hypothese daarover is dat een aantal lezers de context over het hoofd zag. Het stuk maakte onderdeel uit van discussie binnen de PvdA zoals die daar 15 jaar geleden nog enige kans maakte.
2) Uit de beroerde vertaling van de titel van het boek bij wikipedia maak ik op dat er nog geen Nederlandse vertaling van bestaat.
3) Ik ben wel benieuwd naar de mening van De Soto over de Bric-landen, China in het bijzonder.
4) Per saldo heb ik aan die spoedlevering dus verdiend! Ik zou het eigenlijk moeten doorsturen aan de drukker. Misschien doe ik het alsnog wanneer CB met een fatsoenlijke factuur komt.
Mijn belofte om The tragedy of the Euro hier op Keizers & kleren te gaan bespreken ben ik niet vergeten.
Per post ontving ik een 'verzoek tot betaling' in verband met factuur nummer 999999.
Deze factuur zal ik niet voldoen omdat deze opgesteld is op een wijze die in strijd is met het idee van fatsoenlijk zaken doen.
Wanneer u mij een factuur zendt die wel in overeenstemming is met die normen, dan zal ik deze onmiddellijk betalen.
Ik heb hierover in mei jl reeds een telefoongesprek en een e-mail-uitwisseling gehad met mevrouw M2 en mevrouw G.
Deze factuur heeft met name betrekking op de beëindiging van de DurfUitgeverij en daarmee van het contract tussen de DurfUitgeverij en Centraal Boekhuis en meer in het bijzonder op het opruimen van de planken waarop in totaal circa 850 boeken lagen.
In de voorwaarden die behoren bij ons contract zijn er twee regels die in theorie betrokken zouden kunnen worden op de kosten verbonden aan dit opruimen.
De ene regel (art 23) heeft betrekking op de voorliggende situatie van beëindiging van de uitgeverij en het contract (cf art 3.5 e)
In artikel 23 van uw Algemene Voorwaarden:
"..zal de opgeslagen voorraad naar een door Opdrachtgever opgegeven bestemming worden verzonden. ...zal CB de daaraan verbonden kosten, waaronder begrepen (doch niet beperkt tot) de uitslagkosten, vervoerskosten en factuuraandelen, in rekening brengen bij Opdrachtgever."
De andere heeft betrekking op situaties waarin daar geen sprake van is, maar die slaat op een contract dat doorloopt, waarbij de uitgever verzoekt een deel van de voorraad weer terug te zenden. Deze staan in de bijlage van de tarievenlijst.
CB Compact tarievenlijst in de bijlage :
"Indien u uw voorraad retour wilt ontvangen op de eigen locatie, worden de distributiekosten per exemplaar plus de reguliere vervoerskosten in rekening gebracht".
Geen fatsoenlijk mens, en een rechter zeker niet, zal akkoord gaan met wat u nu doet: het tot in het absurde oprekken van de vage kreet tussen haakjes 'doch niet beperkt tot'.
U doet het voorkomen alsof de eenmalige uitslag van 850 boeken voor u een vergelijkbare inspanning vergt als uitlevering in 100, 200 of 850 leveringen aan verschillende winkels.
'Daaraan verbonden kosten' staat er. Niet 'kosten die er aan verbonden zouden zijn bij reguliere retourzending'.
Reacties
# 1 Jesus, is dit Nederland ? Is het zó erg ? Ik ben flabbergsted. INderdad, "Koning, burger of onderdaan", het is duidelijk.
trias politica:
Jesus, is dit Nederland ? Is het zó erg ? Ik ben flabbergsted. INderdad, "Koning, burger of onderdaan", het is duidelijk.
Dit maakt mij witheet van verontwaardiging. Leest u mee, PVV ?
20-aug 2011 , 02:00
Reageren is niet mogelijk op dit bericht.