In de eerste plaats is het vragen naar een enkele oorzaak bijna nooit erg zinnig. Wat zou je kunnen doen om het voor een volgende keer te voorkomen is een betere vraag. Maar ook dat is er een waar veel verschillende antwoorden op mogelijk zijn en waarschijnlijk geen definitieve of erg praktische antwoorden.
Jonge mensen zijn van nature geneigd tot geweld in groepen, ga daar nu eens van uit. Meestal zijn er voldoende remmingen om dit soort geweldsuitbarstingen te voorkomen, maar de samenleving is in Engeland kennelijk onvoldoende coherent en de remmen zijn er tijdelijk of voor langer afwezig.

»

Een van de losgeraakte remmen is het gezag van de politie dat er niet meer is en van andere publieke instellingen, zoals de brandweer en de ambulances. Tien over Rood, de krenten op het Spui, de Maagdenhuisrellen, de zestiger en zeventiger jaren in het algemeen hebben in Nederland het gezag ondermijnd. De onderwijshervormingen en het gebrek aan discipline op de scholen spelen een rol. Vrijwel overal in Europa en Amerika hebben zich soortgelijke ontwikkelingen voorgedaan. In het Noord Westen van Europa meer dan in het Zuiden. Dat nu de monetaire problemen in het Zuiden groter zijn dan in het Noord Westen wijst er op een andere manier op dat de twee delen van Europa minder gemeen hebben dan wij hier met Engeland en Engeland met de VS.

Wij hebben daarom voetbalhooligans hier en niet zo lang geleden hadden we rellen in Hoek van Holland. Het is hier allemaal wat kleinschaliger dan in Engeland en ook wat plaatselijker. We lopen zoals gewoonlijk wat achter op de buurlanden. Maar Frankrijk was een paar jaar geleden niet veel anders dan Engeland nu. De Engelse steden zijn alleen minder gesegregeerd dan de Franse, zodat het geweld in Frankrijk minder zichtbaar en minder schadelijk was. Berlijn en andere grote steden in Duitsland wachten denk ik op de dingen die komen gaan en daar maakt men zich terecht ook ongerust.

De multiculturele samenleving heeft er mee te maken, maar ook de gezinnen met twee werkende ouders en het ontbreken van een duidelijk familieverband.

Geloof en beschaving zijn twee samenhangende krachten in de samenleving die vanouds voor belangrijk remmen hebben gezorgd tegen geweld. Ze lijden beide aan slijtage. Het moslimgeloof helpt ons niet erg omdat het geen rem zet op geweld tegen andersdenkenden, inclusief de andersdenkenden in eigen kring. Wat ook niet helpt is dat we geen wetenschap hebben die uitleg kan geven aan wat er in de samenleving gebeurt. De sociologie werkt met begrippen van twee eeuwen geleden, met de klassenstrijd in een klasseloze maatschappij en met een dialectiek van bewezen onwaarde. Zij houdt zich bezig met eergisteren en niet met vandaag.

We hebben in de tweede helft van de twintigste eeuw Gods water over Gods akker laten lopen, ons bezig gehouden met geld verdienen en met het bestrijden van communisme en later met de islam en wat we hebben nagelaten is de problemen in de eigen samenleving onder ogen zien en nadenken over wat er aan gedaan zou kunnen worden.