Oud minister van Financiën en voormalig topman van het IMF, H.J. Witteveen (1921) publiceerde eind augustus in de Financial Times (Gratis inschrijven noodzakelijk om het stuk te kunnen lezen) een opiniestuk over de eurocrisis, waarin hij pleitte voor een grotere rol van het IMF voor de oplossing van de eurocrisis, die anders zou kunnen uitgroeien tot een mondiale financieel-economische crisis. Zijn ideeën en voorstellen vormden voldoende reden voor de huidige topvrouw van het IMF, de Francaise Christine Lagarde, om Witteveen uit te nodigen voor een tête-á-tête. Zijn plannen vielen bij haar in goede aarde.
Wat bepleitte Witteveen? En, belangrijker nog, bieden zijn ideeën een oplossing?

»
Voordat ik inhoudelijk inga op de gedachten van Witteveen om de eurocrisis te bestrijden een paar woorden over de persoon Witteveen zelf.
Zoals gezegd was de VVD’er Witteveen Minister van Financiën in de kabinetten Marijnen (1963-65) en De Jong (1967-1971), daarna was hij van 1973 tot 1978 baas van het Internationale Monetaire Fonds.
Europese regeringsleiders kunnen hun bevolkingen niet of onvoldoende goed uitleggen wat het voordeel is
De thans 90 jarige Witteveen is een aanhanger van het universele soefisme). Kort samengevat is de essentie hiervan een pleidooi voor eenheid, geestelijke vrijheid, liefde, harmonie en schoonheid, bestemd voor de gehele mensheid. Zij zoekt naar de ‘bindende factor’ tussen de grote wereldgodsdiensten, vanuit de gedachtegang dat alle religies uiteindelijk op dezelfde God gericht zijn. God moet je volgens hem niet buiten jezelf zoeken, maar binnen in jezelf. (Lees hier meer). Kortom, Witteveen is naast een gekend en deskundig econoom een bevlogen en idealistisch mens, die streeft naar het goede.
Wat was nu de centrale boodschap aan Lagarde?
Volgens Witteveen kan Europa de huidige crisis niet oplossen, omdat zij aan haar politieke tax zit: de Europese regeringsleiders kunnen hun bevolkingen niet of onvoldoende goed uitleggen wat het voordeel is van een vergaande politieke- en fiscale Unie, en daardoor bestaat er evenmin voldoende draagvlak voor. Bovendien, zo stelt Witteveen, is de financiële crisis in Europa alleen maar op te lossen als dit ook mondiaal wordt aangepakt. In het belang van de wereldeconomie als geheel.
Daarom pleit hij ervoor dat het IMF een centrale rol krijgt door ook opkomende economieën als China, Brazilië, India, en de rijke Arabische oliestaten te betrekken bij de Europese crisis. Alle economieën dienen te worden betrokken bij het oplossen van deze crisis en dienen fondsen ter beschikking te stellen aan het IMF die dan landen die in ernstige economische- en financiële moeilijkheden verzeild zijn geraakt of dreigen te komen, te hulp te schieten. Uiteraard onder strenge voorwaarden en uiteraard met structurele aanpak van hun begrotingstekorten. Witteveen bepleit daarbij niet louter een bot bezuinigingsbeleid van overheden, al is ook dat nodig, maar pleit tegelijkertijd voor economische investeringen. Dat lijkt mij heel verstandig en klinkt ook heel wat genuanceerder en realistischer dan de ‘boodschap’ die verschillende Europese regeringsleiders, waaronder onze eigen premier Rutte, tot op heden mee naar buiten zijn gekomen. Landen louter dwingen tot rigoureuze bezuinigingen zonder daarbij te werken aan een economisch herstelprogramma, leiden doorgaans tot een ernstige krimp in hun economieën en bemoeilijken een krachtig economisch herstel. (Lees hier ideeën over een blauwdruk van een economisch model voor de 21e eeuw).
Alleen door een gezamelijke , wereldwijde aanpak van de Europese financiële crisis kan het vertrouwen van de financiële wereld in de eurozone worden teruggewonnen en voorkomen we dat het financiële systeem destabiliseert. Als dat zou gebeuren zou dat de gehele mondiale economie treffen, vandaar dat Witteveen pleit voor de betrokkenheid van de genoemde opkomende economieën bij de oplossing van deze crisis, aangezien dat uiteindelijk ook in hun eigen belang is.
de kern van Witteveens dilemma: zonder adequaat toezicht en adequate regelgeving op de financiële markten blijven structurele oplossingen ‘pokeren met de duivel’
Witteveen verwacht dat hierdoor de speculatie door de financiële markten voorgoed zal verdwijnen omdat hen duidelijk wordt gemaakt, dat het IMF hoe dan ook voor stabiliteit zal zorgen.
Dit klinkt natuurlijk heel logisch en mooi, maar Witteveen verzuimt wel aan te geven hoe voorkomen kan worden dat de financiële wereld niet opnieuw naar instrumenten grijpt om voordeel te behalen uit de verschillen die er bestaan, wereldwijd, tussen snelgroeiende en minder snelgroeiende economieën. Water stroomt immers altijd naar het laagste punt, dat wil zeggen, arme landen zullen altijd een beroep doen op de rijke om hun tekorten aan te zuiveren of mede te helpen oplossen.
Hoe voorkomt Witteveen dat financiële speculanten in de toekomst geen gebruik zullen maken van zaken als Credit Default Swaps en Colletaral Debt Obligations om winst te maximaliseren, aangezien deze instrumenten door speculanten worden gebruikt om de gewenste en noodzakelijke stabiliteit van de eurozone te ondermijnen. Wil hij ze verbieden?

Daarover blijft hij vaag. Hij blijft ook vaag welke rol het IMF zal spelen of zou moeten spelen in het toezicht op de financiële markten om speculatie in de toekomst te voorkomen. En hiermee raken we aan de kern van Witteveens dilemma: zonder adequaat toezicht en adequate regelgeving op de financiële markten blijven structurele oplossingen ‘pokeren met de duivel’. Pas en voor zover de financiële markten gecontroleerd worden door een mechanisme van toezicht en toegestaan werkveld behoort een voorkoming van nieuwe crises tot de mogelijkheden. Een scheiding van investment banking en spaarbanken is daartoe één van de mogelijkheden, maar daarnaast zijn er meer maatregelen nodig (Zie ook).

Vanuit zijn soefistische levensvisie zijn de oplossingen van Witteveen zeer begrijpelijk en ook goed, maar at the end of the day komt het neer op het vertrouwen in de mens als goedwillend individu. Gelet op de huidige onrust in de wereld zullen we er niet aan ontkomen om ook het functioneren van de Westerse democratie tegen het licht te houden, waarbij meer rechtstreekse invloed van de burger aan de orde zal dienen te zijn. Daarom is de huidige poging van Brussel om juist méér centrale macht te willen vormen tot mislukken gedoemd. De trend is naar individualisme, zelfbeschikking, vrijheid en zelfstandigheid. Overal.
Het is een illusie te menen dat er slechts één juist samenlevingsmodel is, dat hangt sterk af van een groot aantal persoonlijke preferenties. Maar er is grote behoefte aan transparantie, eerlijkheid en integriteit in de politiek. De partij die dit tijdig onderkent en er in slaagt dit thema te incorpereren in haar programma, heeft de toekomst. Dat geldt evenzeer, misschien wel juist voor het ‘corneren’ van financiële speculanten in de toekomst.

Trias, 16-10-2011

Naar reageerveld

Reacties

# 1

Ester Lositas:

Dit is gewoon een oproep tot steeds meer toezicht. Er is nu al voldoende toezicht bij de banken zelf. Toen alles goed ging hoorde je niemand piepen. En toch: de onzekerheden leveren niet alleen winsten op, maar soms ook verliezen. Toch overweegt het eerste.

De centrale overheid kan heel makkelijk meer toezicht uitoefenen door de banken te dwingen de kasgeldreserve te verhogen. Die stond hoger voor de opkomst van het girale geld. De complexiteit van het moderne geldverkeer maakt toezicht in de vorm van een Europees commissaris tot een hachelijke onderneming.

Bovendien wordt daarmee in het geval dat er toch weer een bank omvalt, de schuldvraag: welke politieke motieven hebben een rol gespeeld? Laat de fouten van de bankwereld toch vooral liggen in die wereld zelf, en maak niet de fout alles op politiek niveau te willen regelen.

16-okt 2011 , 05:43

# 2

Frans Groenendijk:

Trias is veel te vriendelijk voor Witteveen. Omdat het een oude man is? W stelt de overtreffende trap voor van de "vlucht naar voren" die door de meeste Europese bureaucraten en de meeste nationale politici in Europese landen wordt voorgesteld. Zeer verontrustend dat deze dwaze oude man, die oplossingen voorstelt zonder een woord te wijden aan achterliggende oorzaken van de problemen, uitgenodigd wordt door Lagarde. Zijn verhaal past gewoon in haar straatje is toch het eerste wat je denkt.
Een regeltje uit het verhaal van Witteveen:
"Such a facility would make it possible to tap the vast central bank reserves of China, Japan or Middle Eastern countries, besides those of Germany, for example, in Europe."

@Ester Het gaat om het soort toezicht, niet de hoeveelheid. De politiek moet erkennen dat er een vertrouwensprobleem is maar daarbij ook de eigen rol kritisch bekijken.

16-okt 2011 , 06:27

# 3

trias politica:

@ eater lositas, dank voor reactie. U schrijft:"er is al voldoende toezicht." Wel spijtig dan, dat dit 'voldoende toezicht' jammerlijk heeft gefaald. Niet het verruimen of inkrimpen van de kasgeldreserves hebben deze crisis veroorzaakt, maar een ongebreidelde consumptieve monetaire politiek van (vnl.) Zuid0Euopese lidstaten, die daarmee de stabiliteit van hun banken op het spel hebben gezet en darmee de stabiliteit van het financiële systeem van de eurozone als geheel. Het is dus, hoe men het ook wendt of keert, vooral een politiek probleem. U pleit ervoor de veranmtwoordlijkheid bij de banken te ;eggen. Is dat wel verstandig ? Als de overheid niet had ingegerepen waren ABNAMRO, Fortis, RBS, Dexia en nog zo wat bekende namen failliet gegaan. Wat zou dat voor gevolgen hebben gehad voor het vertrouwen in het financiële systeem ?
En úw oplossing is ?

16-okt 2011 , 06:34

# 4

Marielle Bos:

Ik heb het niet zo op die Soefi lieden. Elke keer dat zij vooruitgeschoven worden als zijnde gematigd moet ik denken aan Beslan, waar ze niet te beroerd bleken kinderen te laten verdorsten om hun zin door te drijven.
Brrr, yuk, bleg.
En als je als oude man, zoals Witteveen, nog dit soefi geloof aanhangt heb je helemaal niks geleerd in je leven.

16-okt 2011 , 10:01

# 5

Ester Lositas:

@Trias:
Ten eerste, het is een illusie om te denken dat toezicht te allen tijde alle tegenslagen kan voorkomen dan wel tijdig tegengaan.

Ten tweede, sinds 1945 is de kasgeldreserve verlaagd omdat banken altijd snel over giraal geld konden beschikken. Ik meen van 30 naar 10 %. Na de crisis van 2008 hebben enkele autoriteiten toegegeven dat die verlaging tever was doorgeschoten.

Ten derde, de rol van de politiek is pas ontstaan omdat de politici jaren lang hebben aangedrongen op centralisering in de bankensector omdat dat meer zekerheid en stabiliteit zou bieden (uche). De meeste landen in W-Europa hebben nu nog maar een paar echt grote banken en die zijn levensgevaarlijk voor de staat geworden. Tenzij er een instrument wordt gekozen dat hen in staat stelt om zelf voor voldoende veiligheid te zorgen. De kasgeldresereve is een keihard gegeven, dat gewoon elke week op de balans wordt weergegeven. De inspanning van toezicht hierbij is minimaal, we hebben dan geen extra Eurocomissaris met duurbetaalde staf nodig en alle andere flauwekul eromheen.

Het probleem van de kasgeldreserve is natuurlijk dat dan een flink deel van het kapitaal van banken minder gaat opbrengen en juist in deze tijden willen ze dat niet horen.

17-okt 2011 , 09:25

# 6

toon kasdorp:

Mooi artikel Trias, maar ik zou er nog wat aan toe willen voegen. Het plan van Witteveen om de geldcirculatie te laten beveiligen door het enige instrument dat we daar wereldwijd voor hebben, het IMF, lijkt me voor de hand liggend en verstandig, voor zover het reikt.
Punt blijft natuurlijk dat het IMF daar op het moment niet de middelen voor heeft. Witteveen stelt voor dat de overschot landen, de olielanden en de nieuwe economieën, vrijwillig geld ter beschikking stellen dat door het IMF dan kan worden doorgeleend aan landen (en banken?) in moeilijkheden. Hun eigen belang daarbij zou ze over de streep moeten trekken. Een betere security dan via het IMF kunnen ze niet krijgen.
Blijven de volgende vragen:
Kan het IMF landen als Griekenland wel bewegen tot een gedisciplineerd begrotingsbeleid als de trojka het niet blijkt te kunnen? Zo niet blijft het dan niet dweilen met de kraan open? Of moet het IMF ook curator worden van failliete landen?
Willen we het IMF uitrusten met alle controlebevoegdheden die nodig zijn om marktverstoringen in de financiële wereld te voorkomen en te repareren? Moet het met andere woorden een internationale AFM en DNB tegelijk worden? En wie moet er dan toezicht houden op het IMF? Het is niet erg voorstelbaar dat China en de VS hun belangen in handen zullen geven van een Franse dame op wie ze nauwelijks invloed hebben.
Het ligt voor de hand dat het met dit soort nieuwe bevoegdheden niet zo’n vaart zal lopen en dan blijft ondanks het plan Witteveen het internationale geldstelsel instabiel. Ik ben bang dat we er niet omheen komen dat de grote spelers bijeenkomen en met een ouderwetse politieke afruil van belangen zorgen voor een nieuw gezamenlijk controlesysteem voor de financiële markten, waar de rest dan van mee zal profiteren.

17-okt 2011 , 09:31

# 7

trias politica:

@ ester, u heeft het over de kasreservepolitiek van DNB. Inmiddels is de belangrijkste geldscheppende rol van banken binnen de Eurozone overgenomen door de ECB. En wat hebben we gezien ? De politiek (EU) heeft de ECB gedwongen om maatregelen te treffen die zij anders nooit genomen zou hebben (het aankopen van staatspapier van wanbetalende landen). Maar..., het leed was toen in feite al geschied. Ja, een verstandige kasreservepolitiek zou hebben kunnen voorkomen dat er een wildgroei ontstond, maar dat is niet gebeurd, omdat men -ook niet binnen de top van de ECB- niet in de gaten had dat de crediteuren (zoals Griekenland) hun zaakjes strucctureel niet op orde hadden. Deels door leugens, deels door gebrekkig toezicht. Men verkeerde simpelweg in de veronderstelling dat de banken die bereid waren dit soort landen te financieren hun ecnomische huiswerk wel goed hadden gedaan. Wrong ! De bankensector heeft gedacht: we worden wel terugbetaald. Mooi niet dus. Ja, nu zijn er een paar 'probleempjes' ontstaan. We kunnen simpelweg vaststellen dat een land als Griekenland haar uitstaande buitenlandse schulden nimmer kan terugbetalen. Het land is met andere woorden 'gewoon' failliet. Nu wil men als 'oplossing' van dat faillissement zometeen 50 tot 60% van de schulden schrappen en tegelijkertijd nieuwe leningen verstrekken. Volgt u het nog ? Deze logica kan alleen bestaan als men coute que coute wil blijven vasthouden aan het handhaven van dit land in de muntunie. Een ernstige economische beoordelingsfout. De rest van mijn commentaar kunt u lezen in mijn antwoord aan Toon Kasdorp.

17-okt 2011 , 11:05

# 8

trias politica:

@ Toon, dank voor reactie. Om met je eerste vraag te beginnen: ik denk dat het IMF, mocht zij de rol van internationale financiële scheidsrechter inderdaad vergund krijgen zoals Witteveen bepleit, het primaire toezicht op lidstaten van de Eurozone in eerste instantie overlaat aan de ECB. Die moet dan wel gedepolitiseerd worden, want nu wordt zij overruled door 'Brussel'. De structurele zwakte van de eurozone bestaat eruit dat de afzonderlijke lidstaten in feite volkomen autonoom zijn waar het gaat om de verantwoording van hun financiële huishoudboekje. Brussel kan dus nooit controleren of landen zich wel aan de gemaakte begrotingsafspraken hebben gehouden, of er geen verborgen lijken in de kast zitten en welke (garantie0)verplichtingen naar de toekomst toe er nog lopen. Men moet het doen met de raportage die men van dat betreffende land ontvangt. En we hebben helaas moeten vaststellen, dat niet elk land het even nauw neemt met de financiële integriteit. Tegelijkertijd is het politiek niet haalbaar om de financiële soevereiniteit van lidstaten over te hevelen naar Brussel, aangezien de bevolking van diezelfde lidstaten dat niet wil. Daarom werkt m.i. een EU in deze vorm en constellatie ook niet. Witteveen wil dat (politieke) dilemma oplossen door het IMF de rol van internationale scheidsrechter te geven en rijke landen buiten Europa te laten meebetalen aan het oplossen van deze Europese crisis. Hij schatte zelf de tijd om dit te bereiken in op 2 jaar. Het is de vraag of de voorgestelde oplossingen waarmee de G-20 straks op 3 en 4 november mee naar buiten komen die tijd zullen bieden. Maar men heeft weinig keus vrees ik. Het zou mij niet verbazen als China toch Europa fors te hulp schiet. Formeel hebben ze dat steeds ontkend, maar voor de Chinezen is Europa hun grootste exportmarkt. Die kapot laten gaan kan eenvoudigweg niet. Dus ik verwacht dat Merkozy na de G-20 met een Chinees konijn uit de hoed zullen komen. Of dit voldoende is om tijd te kopen voor een meer structurele oplossing á la Witteveen, dat zal afhangen van de bereidheid van de BRIC's om een bijdrage te leveren.
Hoe dan ook zal nagedacht moeten worden over een verankering van het huidige monetaire systeem en zeker over de politieke rol die Brussel speelt in Europa. Gelet op de voortdurende neiging van Brussel om steeds meer macht naar zich toe te trekken ben ik er niet erg optimistisch over dat dit gedrocht ook maar iets van haar (politieke) maacht zal willen afstaan, integendeel. Minister Verhagen had het vanochtend in het Financieel Dagblad al over het kunnen afdwingen van Economisch Beleid door Brussel bij de lidstaten. Een weinig doordacht plan, gelet op het principe van wederkerigheid. Zie u al voor u dat de Fransen -om een dwarsstraat te noemen- ons gaan vertellen welke maatregelen we moeten gaan treffen ? Beetje bij beetje, stapje voor stapje probeert men van de EU één politieke macht te maken. Totdat er geen weg terug is. Ik haal de woorden van Juncker nog maar eens aan: "Wir beschließen etwas, stellen das dann in den Raum und warten einige Zeit ab, ob was passiert. Wenn es dann kein großes Geschrei gibt und keine Aufstände, weil die meisten gar nicht begreifen, was da beschlossen wurde, dann machen wir weiter - Schritt für Schritt, bis es kein Zurück mehr gibt."

17-okt 2011 , 11:30

# 9

toon kasdorp:

Mijn vriend Huib, met wie ik iedere week vijftig kilometer fiets en de wereld doorneem denkt er net zo over. Hij ziet Brussel als een parasiet die macht naar zich toe zuigt en er niets voor in de plaats geeft, met name geen solide bestuur. Ik zelf denk dat de Brusselse bureaucratie een kar is die in de modder is blijven steken en maar net op tijd. Nog even verder en daar lag een afgrond te wachten waar ze anders in gedonderd zouden zijn.
De een en twintigste eeuw vraagt niet om top down autocratische regeringsstelsels maar juist om doel- en probleemgerichte organisaties die veel aan het vrije initiatief van de mensen overlaten maar die slagvaardig ingrijpen waar het fout dreigt te gaan. We moeten naar mijn mening Brussel afbouwen en er organisaties als de ECB voor in de plaats zetten. Bemand door deskundigen en niet door politici, maar wel democratisch gecontroleerd door een raad van ministers of regeringleiders.

17-okt 2011 , 12:58

Uw reactie:

Reageren is niet mogelijk op dit bericht.

Terug naar begin artikel