Blauwdruk voor een economisch model voor de 21e eeuw
De overgang van de 20e naar de 21e eeuw verliep financieel economisch nog tamelijk geruisloos. Totdat de mondiale financiële crisis, die in de loop van 2008 in alle hevigheid losbarstte en gevolgd werd door een diepe crisis in de Oude wereld, en waar het ergste nog moet komen, iedereen heeft wakker geschud.
Hoogste tijd voor economen en politici om zich te herbezinnen op een economisch model voor de 21e eeuw.
De wereld is veranderd. Door technologische ontwikkelingen, demografische veranderingen en een verder toegenomen globalisatie van de wereld- en valutahandel. Voeg daarbij dat er sprake is van een heuse strijd om de mondiaal beschikbare grondstoffen, een falend financieel systeem en een grote mate van inkomensongelijkheid in vrijwel alle belangrijke economieën en we hebben alle ingrediënten voor een herbezinning voor een nieuw economisch paradigma.
» In dit stukje wil ik de contouren schetsen van waar we naar mijn mening naartoe gaan (moeten). Ik baseer mijn veronderstellingen onder meer op de ideeën van Nouriel Roubini, de man die als één van de weinige topeconomen de financiële crisis van 2008 voorspelde. 
Een van de belangrijkste sociaal economische ontwikkelingen van de laatste jaren is de enorme toename van sociale media en het internet. Informatie, kennis, communicatie gaat met de snelheid van het licht over de wereld en heeft de wereld zo groot gemaakt als het beeldscherm voor onze neus. Een revolutie! De gevolgen hiervan worden naar mijn mening sterk onderschat. Niet alleen zorgen deze ontwikkelingen ervoor, dat sociale onrust snel kan worden gemobiliseerd tot een massaal protest (zoals we recent hebben kunnen constateren in de Arabische regio's en in Londen), maar het heeft evenzeer gevolgen voor de mondiale economie. Immers, kennis is macht. Wat betekenen deze technologische ontwikkelingen voor het economisch model voor de toekomst?En het Angelsaksische 'laissez-faire' model van voodoo economics en het Europese model van de door grote tekorten gedreven welvaartsstaat heroverwegen
Naar mijn mening zullen die ingrijpend zijn. Het denken over productiviteit, arbeid en kapitaal, welvaartsverdeling en internationale samenwerking zullen er door veranderen. Hieronder een aantal overpeinzingen over de mogelijke richting voor een nieuw economisch model.
Bedrijven streven naar winstmaximalisatie, dat is ook noodzakelijk om te kunnen blijven investeren, nieuwe producten te ontwikkelen en werkgelegenheid te creëren. Bedrijven kunnen om verschillende redenen werkgelegenheid creëren of schrappen: als de omzet stijgt of daalt, de vooruitzichten beter of slechter worden, maar ook, doordat de mogelijkheden om werknemers aan te nemen of te ontslaan soepel of rigide zijn.
Dilemma voor de (politieke) economie is dan steeds: (massa) ontslagen doet de koopkracht van gezinnen dalen, vergroot de inkomens ongelijkheid en vermindert de vraag naar eindproducten, terwijl tegelijkertijd een hoger beroep wordt gedaan op de sociale voorzieningen van de staat, betaald door iedereen.
De sociale onlusten en politieke betogingen in het Midden-Oosten, Griekenland, Spanje, Engeland en China -en straks ook in andere landen- worden mede veroorzaakt door dezelfde thema’s: de groeiende ongelijkheid, armoede, werkloosheid en uitzichtloosheid, vooral onder de jeugd. Zelfs de globale middenklasse begint inmiddels de druk te voelen.
Hoog tijd om de gebruikelijke economische modellen eens te heroverwegen. En het Angelsaksische 'laissez-faire' model van voodoo economics en het Europese model van de door grote tekorten gedreven welvaartsstaat. Beide modellen zijn achterhaald.
De juiste balans zal pas hervonden worden wanneer nieuwe banen worden gecreëerd door middel van hernieuwde fiscale stimulansen gericht op productieve investeringen in infrastructuur in combinatie met stimulatie van innovatieve technologische ontwikkelingen.
Ook het gebruikelijke belastingstelsel moet op de helling en worden vervangen door een vlaktaks, een stelsel waarbij iedereen procentueel evenveel bijdraagt. Hetgeen in de praktijk betekent dat in absolute termen de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Dit stelsel wordt onder meer toegepast in Nieuw-Zeeland en Rusland. In de praktijk leidt invoering van een vlaktaks tot een verlaging van het belastingtarief maar daar staat tegenover dat aftrekposten geheel of gedeeltelijk komen te vervallen. Een bijkomend voordeel van een vlaktaks is dat het systeem eenvoudiger wordt, daarmee beter te controleren en uiteindelijk dus kostenbesparend werkt voor de overheid. In Rusland verdubbelden de belastinginkomsten na de invoering van een vlaktaks van 13%.
Deze aanpassing van het belastingstelsel zal gepaard dienen te gaan met een aanpassing aan ons sociale zekerheidsstelsel en pensioenstelsel, ook al omdat de gemiddelde leeftijd van mensen in de welvarender economieën mondiaal toeneemt.
Het recht op gebruik van sociale zekerheid moet worden gekoppeld aan voorwaarden. Door de massale immigratie van veelal laagopgeleiden van heinde en verre, die meestal een enkele reis onderklasse aangeboden kregen, is het beroep op het sociale zekerheidsstelsel in veel Westerse democratieën uit balans geraakt. Om dit evenwicht te herstellen dienen nieuwkomers het recht op het gebruik van sociale voorzieningen en door de overheid betaald zorg en woongenot te worden beperkt. In Nieuw Zeeland moeten nieuwkomers bijvoorbeeld verklaren om de eerstvolgende 10 jaar geen beroep te zullen doen op de sociale voorzieningen. Dat lijkt mij een uitstekend vertrekpunt.
Ook de positie van de bancaire sector dient in het geheel te worden meegenomen, waarbij het uitgangspunt dient te zijn, dat voorkomen dient te worden dat banken in moeilijkheden raken zoals dat tijdens de crisis van 2008 en volgende jaren het geval is geweest. Gezinnen die voor een mogelijk bankroet staan moeten constructief worden geholpen en er moet meer controle komen op een losgeslagen financieel systeem, o.a. door too-big-to-fail banken op te splitsen en oligopolies aan banden te leggen.
De richting die de EU op wil om de financiële crisis te bezweren is structureel verkeerd. Men heeft niets geleerd van het verleden. Niet een groter politiek Europa biedt de oplossing, maar juist een kleiner. Het is een illusie te menen dat het op één hoop gooien van economieën met een onderling sterk verschillend groeitempo met één gezamenlijke munteenheid en één gezamenlijk economische ratio's beleid een kans van slagen heeft. Nog los van de onmogelijkheid om de grote verschillen in taal, cultuur en gewoonten op één lijn te brengen, de verschillen in fiscaliteiten, pensioenstelsels en belastingen zijn domweg te groot. Economische samenwerking van landen uit de oude wereld is natuurlijk vanzelfsprekend. Afstemming van economisch beleid een noodzaak. Maar de EU moet echt afstappen van de gedachte dat overheveling van nationale soevereiniteit het antwoord is op de uitdaging van de 21e eeuw. Integendeel, het is de zekerste weg naar sociale onrust, opstand en conflict.
Tegelijkertijd zullen geavanceerde economieën moeten investeren in menselijk kapitaal, vaardigheden en sociale vangnetten om de productiviteit van hun werknemers te verhogen en flexibeler worden, waardoor zij gemakkelijker hun weg kunnen vinden in een verder globaliserende economie.
Het alternatief? Het model van de dertiger jaren van vorige eeuw: eindeloze stagnatie, depressie, valuta- en handelsoorlogen, kapitaalcontroles, herhaalde financiële crises, faillissementen van soevereine staten en sociale en politieke onrust op wereldschaal.
Reacties
# 1 Even heel kort: ik mis op de eerste plaats overwegingen mbt de rol van R&D en onderwijs.
Frans Groenendijk:
Even heel kort: ik mis op de eerste plaats overwegingen mbt de rol van R&D en onderwijs.
Ik denk dat overwegingen mbt cultuur ook niet mogen ontbreken.
Wanneer je vanuit een politieke invalshoek over dit onderwerp wat zegt, moet het toch vooral gaan om het optimaliseren van het ondernemingsklimaat.
We zijn geen socialisten immers ;-)
17-aug 2011 , 02:41
# 2
trias politica:
Frans, inderdaad, innovatie, aandacht voor technologische ontwikkelingen en stimulering daarvan door aandacht voor (technisch) onderwijs zijn essentieel om overeind te blijven in de mondiale concurrentiestrijd. Vandaar dat ik in het stuk ook aangaf dat aandacht voor technologische vernieuwing essentieel is om een vooraanstaande positie in de wereld te behouden. Dit kan men faciliteren door beta studies heel goedkoop te maken, door subsidies te geven aan fundamenteel wetenschappelijk onderzoek, door eisen aan zowel opleidingen als studenten te verhogen.
17-aug 2011 , 05:04
Reageren is niet mogelijk op dit bericht.